Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

Kolloid tizimlar 
Agar moddaning juda kichik zarrachalari boshqa bir modda ichida 
tarqalsa dispers tizim hosil bo’ladi. Ana shu zarrachalar dispers faza, ular 

---

38 
tarqalgan modda esa dispers muhit deyiladi. Agar dispers fazaning zarrachalari 
l00 nm dan katta bo’lsa, zarrachalar qattiq modda bo’lgan taqdirda hosil bo’lgan 
dispers tizim suspenziya (muallaq zarracha) deyiladi. Zarrachalar suyuq 
bo’Iganda esa emulsiya deyiladi. Bular dispers fazasi ham dispersion muhiti 
ham dispers fazadan tarkib topgan ikki fazali sistemalardir. 
Chin eritmalarda dispers zarrachalar erigan moddaning alohida 
molekulalari yoki ionlaridan iborat va ular bir jinslidir. 
Kolloid eritmadagi bar bir dispers fazani dispers muhitdan ajratishda 
oddiy filtrdan foydalanib bo’lmaydi. Ularni sellofandan yoki pergament 
qog’ozdan yasalgan maxsus kolloid membranalar orqali filtrlanadi. Bundan chin 
eritmalar o’tib ketadi. 
. 
Kolloid eritmalarga Fe(OH)
3
, А1(ОН)
3
, H
2
SiO
3
, kley va h.k.z.lar misol 
bo’la oladi. Ular ko’rinishidan loyqa yoki tiniq bo’lishi mumkin. Kolloid 
tizimlar liofil va liofob zollarga bo’linadi. Agar erituvchi suv bo’lsa ularni 
gidrofil va gidrofob kolloidlar deb ataladi. 
Gidrofil zollari ancha barqaror bo’lib, uning zarrachalari dispers muhit 
bilan kuchli ta’sirlashadi (erituvchi molekulalarini adsorbilaydi). Natijada 
kolloid zarrachalari gidratlar qobig’i bilan o’raladi. Unga jelatina, kley, kraxmal 
kiradi. 
Gidrofob zollar dispers muhit bilan kuchli ta’sirlashmaydi. Ularning 
barqarorligi kam bo’lib, oson parchalanadi unga metallar, ularning gidroksidlari, 
sulfidlari kiradi.. 
Agar gidrofob kolloid zoliga ozgina qandaydir elektrolit qo’shilsa, kalloid 
zarrachalari o’zaro birikib, yirikroq agregatlar hosil qiladi, ya’ni kolloidning 
disperslik darajasi kamayadi va bu jarayonga kaogulyatsiya deyiladi. Agar bu 
jarayon sekin borsa, u holda sedimentatsiya ro’y beradi, ya’ni hosil bo’lgan 
agregatlar og’irlik kuchi ta’sirida idish tubiga cho’kadi. 
Demak, bu nazariyaga muvofiq, turli elekrolitlarning kolloid zarracha 
zaryadiga qarama-qarshi zaryadli ionning zaryadi ortishi bilan elektrolitlarning 
kaogulyatsiya ta’siri ham orta boradi. Masalan: Ag
2
S
3
zoli uchun Al
3+
,Ba
2+
va 
K
+
ionlarining kaogulilash konsentratsyalari 1:20x1000 nisbatda bo’ladi. 
Musbat zaryadlangan Fe(OH)
3
zoli uchun elektrolit kaogulyator tarkibiga 
kirgan anionning zaryadi katta ahamiyatga ega. Bu holda kaogulilash ta’siri Cl
-
, 
SO
4
2-
[Fe(CN)
6
]
3- 
qatorida tez ortib boradi. Kaogulilanish, odatda, zolga 
elektrolit zarrachalari teskari zaryadlangan boshqa zol qo’shilganda va 
qizdirilganda sodir bo’ladi. 
Kimyoviy tahlilni bajarishda, ko’pincha kaogulyatsiyaga qarshi jarayon 
peptizasiya jarayoni ro’y beradi. Cho’kmalar yuvilganda hamisha cho’ktirish 
uchun ilgari qo’shilgan elektrolit - kaogulyator sekin-asta cho’kmadan yuvilib 
ketadi va uning cho’kmadagi zarrachalari yana zaryadlanib zol holatiga o’tadi 
va bir-biridan itarila boshlaydi. 
Shuning natijasida kolloid eritma hosil bo’lib, modda filtrdan o’tib ketadi 
yoki cho’kmadan eritmaga o’tadi. . 

---

39 
Peptizatsiya deb atalgan bu hodisaning oldini olish uchun ba’zi 
cho’kmalarni toza suv bilan emas, balki elektrolitning suyultirilgan eritmasi 
bilan yuvish kerak. Elektrolit sifatida ko’pincha suvga ammohiy tuzi qo’shiladi. 
Zarur bo’lganda bu tuz oson yo’qotiladi. Bu tuzning ionlari yuvilib ketayotgan 
ionlar o’mini oladi va cho’kmaning peptizatsiyalanishi deyarli to’xtadi. 
Cho’ktirish va cho’kmalarni yuvishda zollarning hosil bo’lishining oldini 
olish uchun quyidagilarga amal qilish lozim: 
1. Cho’ktirishni issiq eritmalardan issiq cho’ktiruvchi yordamida olib 
borish 
2. Cho’ktiruvchidan ortiqcha miqdorda qo’shish, bu esa elektrolit vazifasini 
o’taydi. 
3. Tekshiriladigan eritmaga cho’ktirishdan oldin elektrolit eritmasidan va 
cho’kmani yuvishda yuvuvchi suyuqliq qo’shish.