Microsoft Word amir temur davlatining xalqaro munosabatlar tarixidagi orni

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

XULOSA 

 

Bundan  olti  yarim  asr  oldin  yevrosiyo  qit'asi  markazida  tartib  o‘rnatish, 

beqarorlikni tugatish,  tinch  va xavfsiz rivojlanish  asoslarini  yaratish  maqsadida 

ulkan  bir  davlat  barpo  etildi.  Aniqrog‘i,  30  avlod  oldin  Amir  Temur    (o‘sha 

vaqtdagi  beqaror  dunyoda  yagona  va  markazi  muqaddas  Samarqand  shahri 

bo‘lgan)  bu  ulkan  davlatni  barpo  etdi.  U  yurgizgan  siyosatning  muammo  va 

yo‘nalishlari mohiyatan hozirgi kunda Markaziy Osiyo davlatlarida ham ma'lum 

ma'noda  saqlanib  qolmoqda.  O‘sha  davr  bilan  biz  yashab  turgan  hozirgi  vaqt 

o‘rtasida  farq  unchalik  ham  ko‘p  emas:  qo‘shni  mintaqa  va  davlatlarning  bir 

qismi  tahdid  o‘chog‘idan  barqaror  va  ishonchli  qo‘shnilarga  aylangan  bo‘lsa, 

boshqalari  aksincha,  tahdid  o‘chog‘i  bo‘lib  qoldi;  uchinchilari  esa  o‘sha 

vaqtdagi  kabi  hozir  ham  xavf  manbai  bo‘lib  turibdi;  tahdidlar  qutubi  o‘rin 

almashgan, xolos. 

Amir  Temur  dunyo  siyosiy  xaritasini  o‘zgartirgan  sarkardalardan 

hisoblanadi. Qanday qilib? 

Birinchidan,  u  yevrosiyo  markazini  «qora  tuynuk»dan  (tarqalib  ketgan 

Chingizxon  avlodlari  imperiyasi  o‘rnida),  betartib  makondan,  «barchani  urushi 

barchaga  qarshi  urushdan»  tinchlik,  barqarorlik  va  taraqqiyot  zonasiga 

aylantirdi; 

Ikkinchidan,  u  buni  tarixan  juda  qisqa  muddatda  amalga  oshirdi:  Amir 

Temurning  hayoti  (1336-1405)  Angliya  bilan  Fransiya  o‘rtasida  bo‘lgan  Yuz 

yillik  urushning  (1337-1453)  yarmiga  teng  bo‘ldi,  imperiyasini  esa  bir  yarim 

avlod umri davomida – 1370-1400 yillar orasida yaratdi va mustahkamladi; 

Uchinchidan,  u  barcha  yov  kuch  markazlarini  o‘z  imperiyasining 

periferiyalari–Shimoliy, Janubiy va G‘arbiy Osiyoga bo‘ysindirdi. 

---

To‘rtinchidan,  yevropa  davlatlari  Amir  Temur  bilan  ittifoq  tuzishga 

harakat  qilishdi.  Angliya  ham,  Fransiya  ham  Usmoniylar  imperiyasiga-

Boyazidga qarshi uni o‘z tomoniga og‘dirishga harakat qildi. 

XIV asr oxiri XV asr boshlarida Amir Temur davlati qit'adagi yagona real 

buyuk davlat deb tan olindi. Biroq uning zamondoshlari qanday qilib yigirma yil 

ichida  yo‘q  joyda  shunday  ulkan  davlat  paydo  bo‘lishi  sababini  tushunmagan 

bo‘lsa ham kerak. yevrosiyo imperiyasining amal qilish mexanizmlari va uning 

doimiy g‘alabalari sababini o‘sha zamondosh undan ham kam fahimlagan bo‘lsa 

ajab emas. 

Xalqaro  munosabatlarda  Amir  Temur  davlatining  rolini  ko‘rib  chiqar 

ekanmiz,  davlat,  davlatchilik  mohiyatida  muayyan  bir  makon  va  jamiyatda 

mavjud turli imkoniyatlarni shu yerlik xalq manfaati yo‘lida yuzaga chiqaruvchi 

tashkilotchilik yotganini eslatib o‘tish g‘oyatda muhimdir.  

Shunday  qilib,  Amir  Temur  davrida  o‘zbek  davlatchiligi  tarixida  eng 

yorqin  sahifalar  bitildi.  Mazkur  yillarda  davlatimizning,  umuman  o‘zbek 

xalqining ichki va tashqi siyosatidagi imkonlari, salohiyati to‘la-to‘kis namoyon 

bo‘ldi. Mamlakatimiz jahonning siyosiy, iqtisodiy, madaniy markaziga aylandi. 

Davlatimiz kuch-qudratiga yevropadan Xitoyga qadar ulkan hududdagi davlatlar 

tan  berdi.  Shu  bilan  birga,  ming  afsuski,  XVI  asrda  shayboniylar  va  kelgusida 

hokimyatni  boshqargan  sulolalar  ushbu  muvaffaqiyatlar  va  davlatchilikdagi 

taraqqiyot darajasini saqlab qololmadilar.