фактографик тизимларга бўлинади.
Ҳужжатли тизимларда муайян ҳужжатлар (китоблар, мақолалар, патентлар ва бошқа
ахборот материаллари) ишлов бериш, сақлаш ва қидириш объектлари ҳисобланади. Ахборотга
ишлов бериш одатда фойдаланувчига зарур бўлган ҳужжатни қидиришдан иборат бўлади.
Фойдаланувчининг берган сўровига жавобан тизим тегишли ҳужжат ёки ундан нусхани
чиқариб беради. Ҳужжатли тизимларда ҳужжатнинг ва сўровнинг мазмуни, маъносини
баҳолаш билан боғлиқ масалалар муҳим аҳамият касб этади, бунда ҳужжатнинг маъноси
(мазмуни) сўровнинг маъноси (мазмуни) га қанчалик мослиги, яъни мослик даражаси
аниқланади. Бу масалаларни ҳал қилиш учун ахборот массивларини ташкил этишнинг махсус
усуллари ва қидириш усулларидан фойдаланилади, шунингдек турли мантиқий-лингвистик
воситалар жалб этилади.
Факторографик ахборот тизимларида сақланадиган ва ишлов бериладиган ахборот аниқ
маълумотлар, фактлар (объектларнинг параметрлари ва тавсифлари, техник-иқтисодий
характердаги маълумотлар, ижтимоий ахборот, ўлчовларнинг натижалари, маълумот ва
статистик маълумотлар) дан иборат бўлади. Кўпинча бу ахборот оператив характерга эга
бўлади, яъни мунтазам равишда янгиланиб ва ўзгартирилиб борилади. Бундай ҳолларда
тизимлар оператив тизим деб ҳисобланади.
Фактографик тизимни тузишда улар тўғрисидаги маълумотлар тизимда сақланадиган
объектларнинг хусусиятларини, ҳақиқий оламда объектлар ўртасида мавжуд бўлган мантиқий
алоқаларни ўрганиш муҳимдир, чунки улар қандайдир бир тарзда ахборот массивлари
структурасида акс этади. Фактографик ахборот тизимлари массивларида одатда муайян
объект тўғрисидаги маълумотлар қидирилади. Улар фойдаланувчига тақдим этилади ёки
келгуси ишлов беришлар учун амалий дастурларга узатилади.
Унинг мақсадли функциялари ушбу ахборот тизимининг мақсади билан белгиланади.
Уларга боғлиқ ҳолда ахборот-маълумотли, бошқарув, ахборот-ҳисоблаш ва ахборот-мантиқий
тизимларни ажратиб кўрсатиш мумкин. Чиқариб бериладиган ахборот шакли, унга ишлов бериш
алгоритмлари, шунингдек фойдаланувчининг тизим билан муомала усуллари тизим бажараётган
функцияга боғлиқ бўлади.
Ахборот-маълумот тизими сўровга мувофиқ равишда унинг ахборот фондида
сақланаётган маълумотлар ичидан зарур ахборотларни қидириш ишларини амалга оширади.
Қидириш – бундай тизимларда асосий операциялардан бири ҳисобланади, шунинг учун улар
ахборот-қидирув тизимлари (АҚТ) ҳамдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |