Microsoft Word Abdulloyev Anvar, Bitiruv malakaviy ishi doc

       3.2.  “Sherdor”  mehmonxonasida  motivlashtirishni  rivojlantirish  va 

takomillashtirish yo’llari 

 

      Mehmonxonada  xodimlarni  boshqarish  jarayonida  motivlashtirishning  o’rni 

beqiyos  ekanligini  yuqoridagi  ma’lumotlardan  bilib  olish  qiyin  emas.  Shunday 

ekan,  har  bir  rahbar,  har  bir  boshqaruvchi  o’zi  boshqarayotgan  korxonada 

motivlashtirishni  rivojlantirishga  va  bu  orqali  o’z  korxonasining  oldiga  qo’ygan 

maqsadlariga yuqori samaradorlik bilan erishishga harakat qilishi lozim. Bu borada 

ko’p  yillardan  beri  o’zining  ijobiy  natijasini  berayotgan  xorijiy  tajribaga  nazar 

solish  hamda  undan  namunalar  olish,    “Sherdor”  mehmonxonasi  va  boshqa 

korxonalarimizda  ham  motivlashtirish  tizimini  joriy  qilishimizda  va  uni  tobora 

takomillashtirishda  sinovdan  o’tgan  xorijiy  tajribadan  foydalanishimiz  maqsadga 

muvofiqdir.  Bunda  biz  quyida  to’xtalib  o’tiladigan  xorijlik  menejerlar  va 

olimlarning  tavsiyalarini  qo’ldan  kelgancha  amaliyotga  tadbiq  qilishimiz 

mehmonxonada  xodimlarni  boshqarishda  motivlashtirishni  rivojlantirishimiz  va 

takomillashtirishimizning  asosini  tashkil  etishi  lozimligini  yodda  tutmog’imiz 

lozim.  

---

 

43 

      Mehmonxona  rahbari  o’z qo’l  ostidagi  xodimlariga  yangi  vazifalar beradigan 

taqdirda  ushbu  vazifalarni  aniq  –  ravshan,  tushunarli  va  yaqqol  qilib  ta’riflab 

berishi kerak bo’ladi. Ularning qanday ado etilayotganligini ham sinchkovlik bilan 

doimo nazorat qilib borishi rahbar uchun, qolaversa, mehmonxona uchun ham o’ta 

muhim  hisoblanadi.  Ijodiy  ravishda  yondashishni  talab  qiladigan  vazifalarni 

alohida ko’rsatib o’tish kerak.  

       Vaqt  va  resurslarni,  yangiliklarni  joriy  etish  talablariga  mos  ravishda 

taqsimlashda  rahbar  talabchan  bo’lishi  lozim.  U  o’z  xodimlarining  shaxsiy 

xususiyatlarini  bilib  olish  va  har  bir  jihatini  hisobga  oladigan  bo’lishi  kerak.  Har 

bir  xodimning  qobiliyatlarini  alohida  baholash  hamda  xodimlarga  o’z  sohasining 

eksperti  deb  muomala  qilish  ularni  ruhlantiradi  va  xizmat  ko’rsatish  darajasi  va 

sifatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.  

       Mehmonxonaning  maqsad  va  vazifalarini  rahbar  shu  tariqa  shakllantirishi 

kerakki,  toki  ular  mazkur  ishlarni  bajarishda  qatnashadigan  xodimlarning  shaxsiy 

manfaatlariga imkoni boricha ko’proq mos keladigan bo’lsin.  

       Rahbar  xodimning  o’z  qadrini  bilishiga  imkon  berishi  va  oldiga  qo’yilgan 

vazifani  uddalashiga  bo’lgan  istagini  va  ishonchini  qo’llab  –  quvvatlab  borishi 

lozim. U mehmonxonada ijodiy faollik ko’rsatadigan xodimgina mansabi ortishiga 

umid  qila  oladi  deb  hamma  xodimlarni  ishontirishi  kerak.  Benda  xodimlardagi 

ichki intilish ularning namunali mehnat qilishlariga sabab bo’ladi. Bu borada o’zini 

yaxshi tomondan ko’rsata olgan xodimlarni sharoitga qarab moddiy yoki ma’naviy 

rag’batlantirib  turish  kerak  bo’ladi.  Aks  holda,  xodimlar  rahbarning  olib 

borayotgan  boshqaruv  siyosatini  hiyla  sifatida  qabul  qilishlari  mumkin. 

Ishonchdan  chiqqandan  so’ng,  xodimlarni  qayta  biror  narsaga  ishontirish  juda 

qiyin  kechishi  ma’lumdir.  Shuning  uchun  xodimlarni  mehnatdan  sovimasligini 

ta’minlash  rahbardan  katta  mas’uliyat  talab  etadi.  Xodimlarni  boshqarish 

jarayonida  rahbar  talabchanlikni  susaytirmasligi  lozim.  Ish  sifatiga  qo’yiladigan 

talablar  uning  barcha  bosqichlariga  singib  ketishini  ta’minlash  lozim.  Chunki 

mehmonxona xo’jaligida xizmat ko’rsatish sifati faqat taomning lazzatliligida yoki 

administratorning  xushmuomalaligida  yoki  nomerning  tozaligi,  yorug’ligidagina 

---

 

44 

emas.  Xizmat  ko’rsatishni  sifatli  tashkil  etish  bunda  barcha  xodimlarga  birdek 

taalluqli bo’lib hisoblanadi.  

       Mehmonxona rahbari  xodimlar o’zlarining  ijodiy qobiliyatlariga qanday baho 

berishini  va  shu  qobiliyatlarini  ularning  har  biri  qay  tariqa  namoyon  qilmoqchi 

ekanliklarini  o’ylab  ko’rishi  lozim.  Har  bir  tashkilotda  tashabbuskor,  ishbilarmon 

hamda  qobiliyatli  xodimlar  bo’ladi.  Ularni  ish  vaqti  mobaynida  ko’zatib  borish, 

bularning  orasidan  o’ziga  xos  yechimlarni  topa  oladigan  yoki  bu  borada  to’g’ri 

maslahat  berishi  mumkin  bo’lgan  “ongli  guruhlar”  tuzish  rahbarga  o’z  ishini 

tashkil  etishda  osonlik  tug’dirishi  ehtimoldan  xoli  emas.  Bu  orqali  xodimlarning 

o’ziga  bo’lgan  ishonchining  ortishiga  hamda  ularning  mehmonxonaga,  ya’ni  o’z 

ish  joylariga  bo’lgan  e’tiborlarining  ortishiga  erishish  mumkin.  O’z  ish  joyiga, 

korxonasiga  befarq  xodimlar  esa  korxona  uchun  harakat  qolmaydi  va  bunday 

kishilarni  shunday  guruhlarga  biriktirish,  ulardan  maslahat  so’rash  va  biror  qaror 

qabul  qilishni  ularga  sinov  tarzida  havola  qilib  turish  ularni  jamoaga,  korxonaga 

bo’lgan e’tiborini oshirishi mumkin, desak mubolag’a bo’lmaydi.  

       Ijod  qilishga  tabiatan  layoqatli  xodimlarni,  doim  muammolarning  yechimini 

topishga harakat qoladigan, faol xodimlarni esa tez-tez qo’llab- quvvatlab turish va 

rag’batlantirib  borish  ularning  ishga  bo’lgan  qiziqishini  yanada  oshiradi. 

Mehmonxona rahbari ozroq bo’lsa-da, tajribaga ega bo’lgan xodimning o’z ishida 

ko’proq erkinlik bilan va mustaqil bo’lib ishlashi uchun imkon berishi lozim. Juda 

bo’lmagan  taqdirda  ixtisoslashishi  kerak  bo’lgan  sohasini  rahbar  ularga  belgilab 

berishi  va  qulay  payti  kelganda  har  safar  bu  sohani  kengaytirib  borishi  maqsadga 

muvofiqdir.  

       Rahbar  ijodiy  faollik  ko’rsatadigan  xodimlarga  tashkiliy  jihatdan  qulay 

sharoitlar  shakllantirib  bersa,  shuningdek,  ularni  hammadan  muhim  bo’lgan 

murakkab  ishni  bajaruvchi  xodimlar  sifatida  har  tomonlama  rag’batlantirib  tursa, 

bunday  xodimlarning  mehnat  salohiyatidan  to’laligicha  foydalanishga  erishishi 

ehtimoldan xoli emas. Bunday xodimlar har qanday korxona uchun zarurdirlar.  

       Shuningdek,  mehmonxonada  oqilona  qilingan  tavakkalchiliklarni  ham 

rag’batlantirib  borish  lozim.  Chunki  tavakkalsiz  yangiliklar  va  bu  yangiliklarni 

---

 

45 

hayotga  tadbiq  etishni  xayolga  ham  keltirib  bo’lmaydi.  Xato  qilmaslikka,  hatto, 

bunga  yo’l  qo’ymaslik  uchun  tish  –  tirnog’i  bilan  harakat  qiladigan  rahbarlar 

ko’pincha “burgaga achchiq qilib, ko’rpani ham kuydiradi”gan kishilardek harakat 

qilishadi. Rahbar sifatida xodim tomonidan ilgari surilgan g’oya o’ziga xos bo’lsa, 

uning  yangiligiga  tan  berish  maqsadga  muvofiqdir.  Dastlabki  munosabat  hamisha 

ijobiy bo’lishi kerak. Shuning uchun yangi g’oyani ko’rib chiqishda, avvalo, uning 

barcha  ijobiy  tomonlari  va  mehmonxona  xo’jaligidagi  afzalliklarini  o’rganib 

chiqish  va shundan keyingina  uni qay  tariqa amalgam  oshirib bo’lishini  va bunda 

jamoa  oldida  qanday  kamchiliklarga  duch  kelish  mumkinligini  o’ylab  ko’rish 

kerak.  

         “Sherdor”  mehmonxonasida  motivlashtirishni    takomillashtirishda  qilinishi 

kerak bo’lgan yana bir ish mehmonxona rahbarining o’z qo’li ostidagi xodimlariga 

“qarshi”  emasligini,  balki  har  doim  u  “xodimlari  tomonida”  ekanligini  o’z  hatti-

harakatlari  hamda  munosabati  bilan  ish  jarayonida,  ular  bilan  muloqot  qilgan 

paytlarda  doimo  namoyon  qilib  borishi  lozimligidir.  U  iloji  boricha  samimiy  va 

xayrixoh  bo’lishga  intilishi,  o’zi  to’g’risida  qo’l  ostidagi  xodimlarida  qanday 

taassurot  borligi  va  buni  qanday  qilib  yaxshilash  mumkinligi  bilan  doim  qiziqib 

turishi  kerak.  Bunga  rahbar  qo’l  ostidagi  xodimlariga  ularning  o’z  ko’ngillaridagi 

qo’rquv  va  ishonchsizlikni  yo’qotib,  ancha  mustaqil  ravishda  ishlaydigan 

bo’lishlariga yordam berib borish bilan ham erishishi mumkin.  

         Mehmonxona  rahbari  qo’l  ostidagi  xodimlar  bilan  tashqaridan  keladigan 

talablar va muammolar o’rtasida to’g’anoqdek bo’lib turishi kerak.  Xodimlarning 

ishga  bo’lgan  ishtiyoqini  va  o’zlariga  bo’lgan  ishonchini  oshirish  maqsadida 

ularning o’zlari qaror qabul qilishiga imkon berib turish ham yaxshi samara beradi. 

Qarorlarni  tanlash  va  o’zoq  muddatli  rejalarni  shakllantirish  jarayoniga  ijodiy 

ravishda  ishlaydigan  faol  xodimlarni  mumkin  qadar  ko’proq  jalb  etish  lozim.       

Mehmonxona  rahbari  mehmonxona  ichida  o’zaro  axborot  almashinuvini 

kengaytirib  borishi  kerak.  Tashabbuskor  xodimlar  faoliyatini  cheklab  qo’yish 

emas, balki rag’batlantirib, avj oldirib borish lozim.  

---

 

46 

       Rahbar  doimiy  ravishda  hissa  va  tashabbus  uchun  moddiy  va  ma’naviy 

rag’batlantirish usullarini takomillashtirib, yangilab borishi kerak. Homiylik qilish, 

amaldor  bo’lish  orqasidan,  katta  boyliklar  orqasidan  quvish,  ba’zi  paytlarda 

janjalkashlik,  laganbardorlik,  pismiqlik  singari  yaramas  xulqlarni  uyg’otadi.  Bu 

ijodkorlik  vaziyatini  tagidan  qo’poradi.  Mansablar  pog’onasidan  ko’tarilib  borish 

tartibini  shunday  takomillashtirib  borish  kerakki,  toki  barcha  darajadagi  xodimlar 

faqatgina  ishda  ko’rsatgan  xizmatlari  uchungina  yuqori  lavozimga  ko’tariladigan 

bo’lishi  lozim.  Shuningdek,  xodimlarni  rag’batlantirish  tizimida  ijodiy  faollik 

mezonini  asosiy  mezonlardan  biri  qilib  qo’yish  lozim.  Ijodiyotda  qozongan  katta 

muvaffaqiyatlari  uchun  xodimlarga  rag’batlantirish  tariqasida  dam  olishga 

qo’shimcha vaqt ham berish kerak.  

       Rahbar  yaxshi  ish  yoki  yuqori  natijalar  uchun  shaxsan  tashakkur  bidirishi, 

bunda  butun  xodimlar  guruhi  yoki  bo’limning  qo’shgan  hissasini  ko’rsatib, 

xodimning  qo’shgan  hissasini  alohida  ko’rsatib  o’tishi  xodimning  g’ayratiga 

g’ayrat qo’shishi shubhasiz.   

       Motivlashtirishni  takomillashtirishga,  garchi  “bir  bosh  yaxshi,  ikkitasi  undan 

ham  yaxshi”,  shuningdek,  jamoa  hamkorligi  ancha  samarali  bo’lsa-da, 

ko’pchilikning  fikriga  qarama-qarshi  fikrlayotgan  yakka  xodimning  ishiga 

rahbarning  to’sqinlik  qilmasligi  ham  kiradi.  Shu  bialn  birga,  tajriba  almashinuv 

kurslarini tashkil etib, o’z xodimlarining malakasini oshirib borish har bir korxona 

uchun o’ta muhim hisoblanadi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

47