Microsoft Word 7 laboratoriya ishi

---

7 – LABORATORIYA IShI 
SUYUQLIK SARFINI BOSIMLAR FARQI O’ZGARMAS
USULIDA O’LChASh 
Ishning maqsadi: Suyuqlik sarfi rotametr yerdamida o’lchash va o’lchash xatoligini 
aniqlash. 
QISQAChA MA’LUMOTLAR. 
Bosim kamayishi o’zgarmas sarf o’lchagichlar rotametrlardir. Ular 
laboratoriya sharoitida va sanoatda keng ishlatilib toza va
ozrok ifloslangan bir 
jinsli- uzoqlik va gazlarning sarfini o’lchashda qo’llanadi.Priborning ishlash 
prinsipi o’lchanayotgan muxit oqimining
pastdan yuqoriga o’tishda konussimon 
truba ichiga joylashgan qalkovichning vertikal siljishiga asoslangan.
Qalkovchining xolati o’zgarishi bilan qalkovich va konussimon trubaning ichki 
devorlari orasidagi o’tish kesimi o’zgaradi, natijada o’tish kesimidagi oqimning 
tezligi xam o’zgaradi. 
Qalkovich ga ta’sir etayotgan oqimning bosim kuchi va uning massasi xosil 
qilgan kuchlar tenglashmaguncha qalkovich xarakatda bo’ladi. Oqimning xar bir 
sarf kattaligiga qalqovichining muayyan xolati mos keladi. Kuchlar 
muvozanatlashganda qalqovich ma’lum balandlikda to’xtaydi, bu esa sarf 
miqdorini ko’rsatadi. 
PRIBORNING TUZILIShI VA SARF O’LChASh QURILMASISh 
IShLASh PRINSIPI 
Priborrning o’lchash qismi konussimon vertikal shisha truba (1) va uni 
ichida qalkovich (2) dan iborat 
(21- 
rasm): 

---

Qalkovich ga tasir etuvchi ko’chlar muvozanat tenglamasi. 
Bu tenlamada: 
F
0
- dnametri eng katta joyda qalkovich kesimining yuzi; 
R
1
va R
2
- okimning qalkovich dan oldingi va keyingn bosim; 
r
1
-qalkovich materiali zichligi; 
r- suyuqlik zichligi; 
V
1
- qalkovich xajmi; 
Laboratoriya kurilmasi (2.2-rasm) quyidagnlardan tashkil topgan:
1-nasos, 2-saqlovchi klapan, 3-manometr. 4-ventil, 5-rotametr, 6-taqsimlagich, 
7-filtr, Qurilma quyidagicha ishlaydi. Suyuqlik (1) nasos yordamida surilib, filtr (7) 
da tozalanib, ventil (4) dan o’tib, rotametr (5) ning pasti qismidan kiradi va o’ning 
sharsimon qalqovchi oqim kuchi ta’snrida ko’tariladi (2.2-rasm). Keyin qayta bakka 
to’kiladi. 
Agar sistema bosim me’yoridan ortib ketsa. u xolda (2) saqlovchi klapan ochilib 
suyuqlikni bir qismi bakka to’kiladi, rotametrdan o’tayotgan suyuqlik sarfini (4) 
ventil yordamida o’zgargirish mumkin. 
IShNING BAJARILISh TARTIBI 

---

Qurilmani ishga tushirishda ventil (4) ochik bo’lishi shart, aks xolda nasos (1) 
bosimi keskin ko’tarilib, suyuqlik saqlovchi klapan orqali qaytib bakka to’kiladi. 
Rotametrdan o’tayotgan oqim sarfini (4) ventil yerdamida o’zgartirib kamida 5 
marta tajriba o’tkazish tavsiya etiladi. 
Rotametrni shisha trubasini shkalasini uzunligi 25 sm bo’lib u foizlarda 
darajalangan. Shuning uchun qalqovich xolati shkala uzunligini foizini tashkil qiladi. 
Shisha trubaning pastki diametri d =16 mm, yuqoridagi diametri d =20 mm qalqovich 
ning xar xil xolatidagi diametri konuslik burchagini tangensni orqali topish mumkin.