Bosimlar farqini o`zgarishiga asoslanibishlovchi sarf o’lchagichlari. Reja

BOSIMLAR FARQINI O`ZGARISHIGA ASOSLANIBISHLOVCHI SARF O’LCHAGICHLARI.
REJA:

1. 
   Bosim farqlari o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar.
   
2. 
   

Bosim farqlari o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar — rotametrlar laboratoriyalarda va sanoatda keng ishlatilib, toza hamda biroz ifloslangan bir jinsli suyuqlik va gazlarning sarfini o‘lchashga mo‘ljallangan.
Asbobning ishlash prinsipi o‘lchanayotgan muhit oqimining pastdan yuqoriga o‘tishida konussimon naycha ichiga joylashgan qalqovichning
vertikal (tik) siljish holatiga asoslangan. Qalqovichning holati o‘zgarishi bilan
qalqovich va konussimon naycha devorlari orasidagi o‘tish kesimi o‘zgaradi, natijada o‘tish kesimidagi o‘lchanayotgan modda oqimining tezligi ham o‘zgaradi. Berilgan muhitning har bir sarf kattaligiga qaloqovichnnng muayyan holati moc keladi.
Rotametrlar bosim farqlari o‘zgaruvchan sarf o‘lchagichlarga nisbatan bir qator afzalliklarga ega: rotametrlarning shkalalari teng bo‘linmali bo‘lib, uncha katta bo‘lmagan sarflarni o‘lchashga imkon beradi; bosimning yo‘qolishi kichik va u sarf kattaligiga bog‘liq emas; rotametrlarning o‘lchash chegarasi katta:

Asbobning o‘lchash qismi (2-rasm) vertikal tik joylashgan konussimon

naycha 1 va qalqovich 2 dan iborat.
Konussimon naychadagi halqaning kesim yuzi balandlikka mutanosib
o‘zgaradi. Pastdan yuqoriga o‘tadigan suyuqlik yoki gaz oqimi tomonidan
qalqovichga ko‘rsatiladigan kuchlar muvozanatlashguncha uni yuqoriga ko‘taradi.
Kuchlar muvozanatlashganda qalqovich ma’lum balandlikda to‘xtaydi, bu esa sarf
miqdorini ko‘rsatadi. Qalqovichning ish holatidagi, ya’ni o‘lchanayotgan muhitga
batamom cho‘kkan paytidagi og‘irligi


(6)
bu erda, Gq —qalqoaichiing og‘irlngi, kg; Vq—qalqovich hajmi, m3; jq —qalqovich tayyorlangan materialning solishtirma og‘irligi, kg/m3; j — o‘lchanayotgan muhitning solishtirma og‘irligi, kg/m3.
Bu holda qalqovichning og‘irlik kuchi pastga qaratilgan. Qalqovichning
og‘irligi yuqoriga yo‘nalgan oqim kuchi bilan muvozanatlashadi:


(7)


bu erda, R1 va R2 — muhitning qalqovichdan oldingi va keyingi bosimi, Pa; f0 — qalqovich kesimining diamstri eng katta joydagi yuzi, m2.
Qalqovichning muhit o‘zgarmas oqimiga mos bo‘lgan muvozanat xolatidagi
og‘irlik kuchi va itaruvchi kuch o‘rtasidagi tenglik quyidagicha:.

Vq(jq-j)=(P1-P2)·f0 (8)

Bu holda ishqalanish kuchi e’tiborga olinmaydi; (8) tenglama asosidA

qalqovichdagi bosimlar farqi
(9)

ΔR — bosimlar farqi, Pa.

(9) tenglama bosimlar farqining qalqovich hajmiga, kesim yuziga, qalqovich
va muhitning solishtirma og‘irliklariga, ya’ni o‘lchash jarayonida o‘zgarmaydigan
kattaliklarga bog‘liqligini ko‘rsatadi. Demak, sarf o‘lchanayotgandagi bosimlar farqi o‘zgarmas. O‘lchanayotgan muhitning konussimon naycha devorlari va qalqovich orasidagi o‘tish tezligi:
(10)


bu erda, v — o‘tish tezligi, m/s.
(10) tenglamadan
(11)
(9) va (11) tenglamalarni tenglashtirsak, oraliq oqim tezligiga ega bo‘lamiz
(12)
Oqimning halqa oralig‘idagi tezligi va uning yuzasi ma’lum bo‘lgach, o‘lchanayotgan muhitning hajmiy sarfini aniqlash mumkin:

(13)
bu erda, Qx — o‘lchanayotgan muhitning hajmiy sarfi, m3/soat; a — sarf koeffisienti, bu tajribada olingan katalik bo‘lib, suyuqlikning
kalqovichga ishqalanish ta’sirini, muhit uyurmasi hosil bulgandagi bosim
yo‘qolishini nazarda tutadi. Ildiz ostidagi kattaliklar o‘zgarmas bo‘lgani
uchun ularni K koeffisient bilan almashtirish mumkin:
Unda
Qh=a·F·K (14)

Bu bog‘lanish chiziqli bo‘lgani sababli rotametrning shkalasi teng bo‘linmali bo‘ladi