Microsoft Word 5-маъруза doc

---

Polimer molekulalarining o`zaro ta`sirlashishi 
Molekulyar massasi 5*10
6
bo`lgan polimer zanjirida taxminan 10
6
atom 
bo`lib, uning kontur uzunligi diametridan 6-7 ming marta katta bo`ladi. Bunday 
makromolekulalarning o`zaro ta`sirlashishi, ular tarkibidagi atomlar, elementar 
guruhlar faolligiga, zanjirlarning konformatsion holatiga va ular orasidagi 
masofaga nihoyatda bog`liq bo`ladi. Shu tufayli makromolekulalarning o`zaro 
ta`sirlashishlari turli xil va ularning energiyasi ham turlicha bo`ladi. Bu hol II.4.1- 
rasmda ifodalangan. Bog`lanish chiziqlarining bunday o`zgarishi makro-
molekulalarning kondensirlangan holatidagi tortishish kuchini, ularning bir-biriga 
to`liq ustma-ust birikishiga qarshilik qiluvchi itarish kuchiga nisbati bilan 
ifodalanadi. Molekulalar orasidagi masofaning ortib borishi bilan ular o`rtasidagi 
itarish kuchi, tortishish kuchiga nisbatan tezroq kamayadi. O`zaro ta`sirlashish 
kuchlari batamom tugatilganda makromolekulalar izolyatsiyalangan deb 
hisoblanadi.
Makromolekulalar o`rtasida shunday 
r
o
masofa mavjud bo`ladiki, unda 
tortishish va itarish kuchlari bir-biriga tenglashib, o`zaro ta`sirlashish ozod 
energiyasi minimum miqdorga ega bo`ladi. Bunday minimal energiya 2-40 kJ

mol 
intervalda bo`lib, u kovalent (kimyoviy) energiyalar miqdoridan bir tartibga 
kichikdir. Odatda makromolekulalararo ta`sir etuvchi kuchlar tabiati ularning 
kimyoviy tuzilishiga bog`liq bo`ladi va ularni bir necha guruhga ajratiladi. Ular 
haqidagi asosiy ma`lumotlar II.4.1-jadvalda keltirilgan. Orientatsion o`zaro 
ta`sirlashishlar odatda qutblangan makromolekulalar orasida bo`ladi va bir xil 
zaryadlangan elementar qismlar bir-biridan maksimal uzoqlashadi.
II.4.1-jadval
Makromolekulalarning o`zaro ta`sirlashish turlari,
ularning bog`lanish energiyasi va uzunliklari