Microsoft Word 3 V 11 pechatga doc

Kompyuter tarmoqlari.

Shaxsiy kompyuterning imkoniyatlari qay darajada rivojlanmasin, agar ular bir-biri bilan bog‘lana olmasa, ularning boy imkoniyatlaridan to‘liq foyda- lanib bo‘lmaydi. Masalan, Toshkent Davlat Texnika Universitetida mingga yaqin shaxsiy kompyuterlar bo‘lib, ularning deyarli barchasi o‘quv jarayonida faol ish- tirok etadi. Agar ular bir-biri bilan bog‘lanmaganida edi, mingga yaqin odam qo‘li- dagi disketalar bilan binoma-bino chopib yurgan bo‘lar edi. Agar gap talabalarning test natijalarini yig‘ish to‘g‘risida bo‘lsa, u holda garchi ancha noqulay bo‘lsa-da, na- tijalarni disketalar orqali yig‘ish mumkin. Lekin agar tayyoraga chipta sotishni shu usulda bajarsak, u holda bir o‘ringa bir nechta chipta sotib qo‘yish hech gap emas. Shu sababli kompyuterlarni bir-biri bilan bog‘lash zarur.
Kompyuterlarning bir-biri bilan bog‘lanishi juda ko‘p muammolarni hal qiladi. Bu bog‘lanishlarning o‘zi ishlash prinsipiga ko‘ra ikki turda bo‘ladi: bir xonada yonma-yon turgan kompyuterlarning o‘zaro bog‘lanishi turli shaharlarda joylashgan kompyuterlarning bog‘lanishidan farq qiladi. Bir-biriga yaqin joylashgan kompyuterlar lokal (mahalliy) tarmoq orqali ulansa, bir-biridan olisda joylashgan kompyuterlar tashqi tarmoq orqali bog‘lanadi.
Mahalliy tarmoqni yaratish uchun kompyuterlar orasida maxsus sim (kabel) tortib chiqiladi; tashqi tarmoqda esa ko‘pincha sim tortib chiqishning jismonan iloji bo‘lmaydi va shuning uchun mavjud aloqa vositalari, jumladan, shaharlararo telefon liniyalaridan foydalanishga to‘g‘ri keladi. Telefon liniyalarida tovush to‘lqinlari va ularni zichlashtirish natijasida hosil bo‘lgan elektr signallari uzatiladi. Bu signallar esa analog⁴ ko‘rinishidagi signallardir. Kompyuterda esa signallar raqamli, ya’ni diskret signallardir. Shu sababli kompyuterlarni tele- fon liniyalari orqali bir-biri bilan ulash uchun signallar avval analog ko‘rini- shiga o‘tkazilib, telefon tarmog‘iga uzatiladi, so‘ngra telefon tarmog‘idan qabul qilib olingach, yana diskret ko‘rinishiga keltiriladi.
Signallarni bir turdan ikkinchi turga o‘tkazish modulyatsiyalash deb ataladi. Modulyatsiyalangan signalni yana avvalgi holiga qaytarish demodulyatsiyalash deb ata- ladi. Bu amallarni bajaruvchi qurilmalar mos ravishda modulyator va demodu- lyator deb ataladi. Odatda, bu ikki amalni bitta qurilma bajaradi va bunday qurilmalar modulyator-demodulyator yoki qisqacha qilib modem deb ataladi.
Kompyuter ichida diskret signallar odatda parallel ravishda, ya’ni bir vaqtning o‘zida bir nechta diskret signallar (8 ta, 16 ta, 32 ta, 64 ta, 128 ta va hoka- zo) qayta ishlanadi. Yonma-yon turgan ikkita kompyuter bir-biri bilan bog‘langanda, ular orasida 8 ta (16 ta, 32 ta va h.k.) simlar tortish noqulay bo‘lgani uchun bir ne- cha simda parallel kelayotgan signallar avval bitta simda ketma-ket keladigan sig- nallarga aylantirib olinadi, so‘ngra kompyuterlarni bog‘lovchi tarmoq simiga uzatiladi. Bu signal ikkinchi kompyuterga uzatilgach, qabul qiluvchi kompyuter ketma-ket kelayotgan signallarni yana parallel signallarga aylantiradi. Bu amalni bajaruvchi qurilma mahalliy tarmoq platasi deb ataladi.
Shunday qilib, ishlash prinsipiga ko‘ra kompyuter tarmoqlari ikki turda: diskret signallarni uzatuvchi va uzluksiz signallarni uzatuvchi tarmoqlarga bo‘linadi.
Tarmoqlar tashkil etilishiga qarab asosan uch turga bo‘linadi:

• 
  chiziqli ko‘rinishda;
  

⁴Esingizda bo‘lsa, analog ko‘rinishidagi signallar deb uzluksiz ravishda o‘zgaradigan signallarga aytiladi.

• 
  halqa ko‘rinishida;
  
• 
  yulduzcha ko‘rinishida.