Microsoft Word \270\270\270darslik elektron tijorat docx


O’zbekistonda elektron tijoratni rivojlanish tendentsiyalari



Download 3,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/186
Sana07.01.2022
Hajmi3,46 Mb.
#325785
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   186
Bog'liq
DARSLIK ELEKTRON TIJORAT

1.3.O’zbekistonda elektron tijoratni rivojlanish tendentsiyalari 
 
        Jahonda  elektron  tijoratni  rivojlanishi  barcha  davlatlarda  bu  sohani 
rivojlanishiga  olib  keldi.  Iqtisodiyotning  globallashuvi  sharoitida  iqtisodiy 
rivojlanishning  muhim  omili  va  biznes  strategiyasining  ahamiyatli  qismi  bо‘lib 
elektron tijorat (e-commerce) va elektron biznes (e-business) hisoblanadi. Biznesga 
axborot-kommunikatsion  texnologiyalarning  (AKT)  kirib  kelishi  korxonalarning 
bevosita  iste’molchilar  bilan  aloqalarida  о‘ziga  xos  inqilobni  vujudga  keltirdi. 
Hozirgi  davrning  muhim  masalasi,  strategik  pozitsiyalash,  firmalar  tomonidan 
mavjud  imkoniyatlarni  aniqlash  hamda  axborot  asri  va  yangi  iqtisodiy  muhit 
sharoitida  sodda,  ishchan  va  hayotiy  e-business  strategiyasi  asosida, 
imkoniyatlardan  samarali  foydalanib  eng  yuqori  foydalilik  darajasiga  chiqish 


27 
 
hisoblanadi. Shu о‘rinda e-commerce kichik biznesga yirik biznes subyektlari bilan 
raqobatlasha olish imkonini berishini alohida ta’kidlash kerak. 
  Uzoq 
vaqt 
davomida 
О‘zbekistonda 
aloqa 
va 
axborotlashtirish 
texnologiyalari  bir-biridan  ayri  holda  rivojlanib  bordi.  Aloqa  sohasi  о‘z  xizmat 
turlarining  foydalanilish  belgisiga  qarab  sun’iy  ravishda  ishlab  chiqarish  va 
noishlab chiqarish shakllarga ajratilib qaraldi, butun axborotni yaratish sohasi esa, 
aloqa 
sohasidan 
alohida 
holda 
shakllandi. 
Shu 
tariqa, 
axborot 
va 
telekommunikatsiya  texnologiyalari  sohasi  takomillashuvi  hamda  kengayishi 
natijasida  о‘tgan  asrning  90-yillari  oxiriga  kelib,  ushbu  sohalarda  qо‘llaniladigan 
о‘sullar  va  vositlarning  bog‘lanib  ketish  jarayoni  boshlandi.  Ushbu  jarayon 
«axborotlashtirish va telekommunikatsiya konvergensiyasi» nomini oldi. Aloqa va 
axborot  texnologiyalarining  uzviy  qо‘shilishi  butun  dunyoda  axborot-
kommunikatsiya  nomini  oldi.  Biz  ushbu  tizimning  о‘zidan  maxsus  foydalangan 
holda,  Internet  orqali  turli  mamlakatlarning  zamonaviy  ommaviy  qomuslari 
darajasida  ushbu  tushunchaning  ta’rifini  topishga  urindik.  Lekin,  biz  uni  eng 
mashhur  bо‘lgan  va  davriy  ravishda  yangilanib  turadigan  yuz  tomlik  olmon 
«Oidep» qomusida ham, Rossiyaning eng yangi «Кирил ва Мефодий » qomusida 
ham  topa  olmadik.  Vaholanki,  ularning  ikkovi  ham  zamonaviy  axborot-
kommunikatsiya  texnologiyalaridan  о‘z  ma’lumotlarini,  shu  qatorda  audio  va 
video  ma’lumotlarni  joylashtirishda  keng  foydalanadilar.  Biz  ushbu  tushunchani 
turli  mamlakatlarning  biz  kо‘rishimiz  mumkin  bо‘lgan  boshqa  qomuslarida  ham 
uchratmadik.  Bu  tushunchani  uchratmaganligimiz  uning  umuman  yо‘qligidan 
dalolat  bermaydi,  balki  uning  yaqindagina  yuzaga  kelganidan,  eng  asosiysi, 
mazkur yо‘nalishning rivojlanishi shо‘nchalar shiddat bilan amalga oshganligidan, 
hatto  ilmiy  tafakkur  uni  nazariy  talqin  qilishning  yagona  yо‘nalishini  hali  ishlab 
chiqmaganligidan dalolat beradi. 
Yuqoridagilarni  hisobga  olgan  holda  keyingi  yillarda  adabiyotlarda  ushbu 
tushunchani  talqin  qilishga  urinishlar  paydo  bо‘la  boshladi.  Bizning  nо‘qtai 
nazarimizda,  axborot-kommunikatsiya  talqinining  eng  mos  keladigani  L.Reyman 
rahbarligidagi mualliflar jamoasi tomonidan keltirilgan: «Axborot-kommunikatsiya 


28 
 
-  bu  tashkilotlar  va  aholiga  axborot-kommunikatsiya  mahsulotlari  va  xizmatlarni 
taqdim 
etishga 
mо‘ljallangan 
zamonaviy 
axborot, 
kompyuter 
hamda 
telekommunikatsiya  texnologiyalarini,  ularni  rо‘yobga  chiqarо‘vchi  tizimlari  va 
vositalarini  uzviy  ravishda  birlashtiruvchi  majmuadir».  Ushbu  ta’rif  «2010 
yilgacha  bо‘lgan  davrda  Rossiyada  axborotlashtirishni  rivojlantirish»  Federal 
dasturi konsepsiyasiga ham kiritilgan. 
Mamlakatimizda  yangilanish  davri  talablaridan  kelib  chiqib,  birinchi 
prezident I.A.Karimov О‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi 
va  Senatining  qо‘shma  majlisidagi  «Bizning  bosh  maqsadimiz  –  jamiyatni 
demokratlashtirish  va  yangilash,  mamlakatni  modernizatsiya  va  isloh  etishdir» 
nomli  ma’ruzasida  aloqa  bozorini  kelgusida  rivojlantirish  masalalariga  alohida 
tо‘xtalib, quyidagilarni ta’kidladilar: «Tele-radio industriya bozorini rivojlantirish, 
bu  sohada  g‘oyalar  va  dasturlarning  ijodiy  raqobat  muhitini  vujudga  keltirish 
bо‘yicha  aniq  chora-tadbirlar  majmuini  ishlab  chiqish  va  amalga  oshirish  kerak. 
Zamonaviy  raqamli  axborot  texnologiyalarini  joriy  etishni  jadallashtirish  zarur. 
О‘ylaymanki,  hozirgi  axborot,  kommunikatsiya  va  kompyuter  asrida,  internet 
kundan-kunga  hayotimizning  barcha  jabhalariga  tobora  chuqur  va  keng  kirib 
borayotgan  bir  paytda,  odamlarning  ongi  va  tafakkuri  uchun  kurash  hal  qiluvchi 
ahamiyat  kasb  etayotgan  bir  vaziyatda  bu  masalalarning  jamiyatimiz  uchun 
naqadar  dolzarb  va  ustuvor  bо‘lib  borayotgani  haqida  gapirib  о‘tirishga  hojat 
yо‘q». 
Aloqa  bozorini  rivojlantirish  barobarida  iqtisodiyotning  mazkur  bozorning 
ehtimol tutilgan qatnashchilari hisoblanuvchi boshqa sohalarini ham rivojlantirish 
zarurligidan dalolat beradi. Aks holda, aloqa bozorining haddan tashqari ildamlab 
ketishi  aloqa  xizmatlariga  bо‘lgan  talabning  taklifga  nisbatan  orqada  qolishiga, 
mazkur xizmatlarni taklif qiluvchilar va iste’molchilarining iqtisodiy imkoniyatla-
rida tafovut paydo bо‘lishiga, ular orasida debitorlik va kreditorlik qarzlari miqdori 
asossiz oshib ketishiga olib keladi. 
Aloqa  sohasi  butun  iqtisodiyot  uchun  muhim  ahamiyatga  ega. 
Raqobatbardosh,  samarali  va  qiymati  nuqtai  nazaridan  afzal  bо‘lgan  aloqa 


29 
 
tarmoqlari ishlab chiqarishning umumiy samaradorligini oshirishga, ish о‘rinlarini 
kо‘paytirishga,  eksport  salmog‘i  va  soliq  tushumlari  о‘sishiga,  ya’ni  iqtisodiy 
taraqqiyotni orqaga tortuvchi monopol xizmat kо‘rsatishdan tubdan farq qiladigan 
ijobiy tendensiyalarni shakllantirishga olib keladi.  
Rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni kо‘rsatadiki, bularning barchasi о‘z 
navbatida  sohaning  о‘zini  yanada    jadalroq  rivojlantirishni  taqozo  etadi. 
Chunonchi,  bugungi  kunda  Rossiyaning  1%  iqtisodiy  о‘sishini  ta’minlash  uchun 
aloqa  sanoatining  3%  о‘sishiga  erishish  zarur  bо‘ladi.  Bu  esa  aloqa  tarmoqlari 
nafaqat  jamiyat  taraqqiyotini  va  mamlakat  xavfsizligini  ta’minlashning,  balki 
mamlakat  iqtisodiyoti  barqaror  о‘sib  borishining  muhim  omili  bо‘lib  qolishining 
asosiy shartlaridan biridir. 
O’zbekistonda  ham  Prezidentimiz  Sh.M.Mirziyoyev  tomonidan  bu  sohani 
rivojlantirishga  juda  katta  e’tibor  berilmoqda.  Hozirgi  kunda  tadbirkorlikni 
rivojlantirish,  axborot-kommunikatsiya  texnologiyalarni  yanada  takomillashtirish 
masalariga  alohida  to’xtalib  o’tdilar.  Buning  misoli  tariqasida  davlatimiz  rahbari 
tomonida  tashkil  etilgan  va  global  mashtabda  xizmat  ko’rsatayotgan  elektron 
tijorat paltformalarini shakllantirish va ulardan samarali foydalanish imkoniyatiga 
ega bo’lishdi.  
O’zbekistonda  davlat  organlari  elektron  tijoratni  rivojlantirishda,  dunyo 
tajribasida keng qo’llanilgan quyidagi prinsiplarga amal qilishmoqda. 
Elektron tijoratni rivojlantirishda korpoorativ sektor faol rol o’ynashi lozim; 
Elektron  tijoratga  nisbatan,  davlat  organlari  tomonidan  asoslanmagan  turli 
cheklovlar qo’yilishiga yo’l qo’yilmaslik lozim; 
•  Davlat  hokimiyati  elektron  tijorat  jarayoniga,  ushbu  soha  subyektlarini 
qo’llab-quvvatlash  va  huquq  bazasini  takomillashtirish  maqsadida  aralishishi 
mumkin; 
•  Elektron  tijoratni  boshqarish  chora-tadbirlarini  ishlab  chiqishda  davlat 
hokimiyati Inernetning o’ziga xosliklarini inobatga olishi lozim; 
•  Elektron  tijorat  jarayoni  ma’muriy-hududiy  bo’linish  va  davlat 
chegaralariga bog’liq bo’lmagan ravishda, global masshtabda sodir bo’lishi lozim. 


30 
 
Iqtisodiy rivojlanish oqibatida O’zbekiston xalqaro iqtisodiyot tizimida tobora 
o’z  mavqe’ini  mustahkamlab  bormoqda.  Bu  esa  o’z  navbatida  elektron  tijorat 
infratuzilmasini takomillashtirish,  uning  jahon bozorida kuchli  raqobatchi sifatida 
paydo  bo’lishini  ta’minlash  zaruriyatini  keltirib  chiqaradi.  Yuqoridagi  holatlar 
inobatga  olingan  holda  elektron  tijoratning  asosini  ,  ya’ni  huquqiy  bazasini 
takomillashtirish bo’yicha bir qancha sezilarli ishlar amalga oshirildi. 2004 yil 29 
aprelda  N613-II  “Elektron  tijorat”  to’g’risida  O’zbekiston  Respublikasi  qonuni, 
2007  yil  30  noyabrda  Vazirlar  Mahkamasining  №21  “Elektron  tijoratni 
rivojlantirish” tog’risidagi va 2007 yil 12 iyunda “Elektron tijorat tizimini amalda 
qo’llashda  to’lov  tizimini  takomillashtirish”  tog’risidagi  qarorlar  qabul  qilindi. 
Bundan  tashqari  Respublikada  elektron  tijoratni  rivojlantirish  maqsadida  “E-
karmon” loyihasi ishlab chiqildi va u samarali tarzda amaliyotga joriy qilinmoqda. 

Download 3,46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish