Microsoft Word \270\270\270darslik elektron tijorat docx

Korxona-iste’molchi munosabatlari andozasining xususiyatlari. 
Katalog zamonaviy axborot tizimini katta quvvatli qidiruv imkoniyatlarini 
solishtirish va mahsulotni bir varakayiga bir necha parametrlar bo‘yicha tanlashni, 
narxni, keltirib berish muddati, kafolati, xizmat ko‘rsatish bo‘yicha ma’lumotlar va 
boshqalarni hisobga olgan holda ishlatishni tashkil qilib beradi. Bu model nisbatan 
uncha  katta  bo‘lmagan  tmahsulotlar  bilan  tez-tez  oldi-sotdi  qiladigan  kuchli 
sotuvchi va xaridor fragmentatsiyalashini tavsiflovchi tarmoqlar uchun afzaldir. 
Agar ko‘pgina oldi-sotdilar mashhur buyurtmachilar tomonidan ma’lum bir 
qoidalar  asosida  amalga  oshirilsa  va  xaridorga  sotuvchini  tanlash  uchun  ko‘p 
mayda buyurtmachilar takliflari bilan o‘rganib chiqish zarurati bo‘lganida katalogli 
model  qo‘l  keladi  va  nihoyat,  bu  modelni  talab  yetarlicha  bo‘lgan  va  narxlar 
kamdan - kam o‘zgarganida qo‘llash yaxshi samara beradi. 
Auksion
  (kim  oshdi  savdosi)  -  narxlar  qayd  etilmagan,  balki  oldi-sotdi 
jarayonida  o‘rnatilgandagi  savdo  tashkiloti  maydonchasi  modeli.  Bu  model 
nostandart,  o‘z  yo‘nalishidagi  yagona  yoki  sifati  tez  o‘zgaruvchi  mahsulotlar 
(xizmatlar,  mahsulotlar)  narxini  aniqlashga  o‘z  yondoshishlari  bo‘lgan 

---

87 
 
kompaniyalar  tomonidan  sotib  olinganda  yoki  sotilganida  ishlatiladi.  Bu  guruhga 
kamyob  buyumlar,  kapital  uskunalar,  avval  ishlatilgan  mahsulotlar,  zaxiralar  va 
boshqalar kiradi. 
Birja  shunday  savdo  maydonchasiki,  u  yerda  narx  talab  va  taklif  asosida 
belgilanadi,  buning  natijasida  kuchli  o‘zgarishlarga  uchrashi  mumkin.  Bu  model 
mahsulot  va  taklifni  vaqtinchalik  kelishuvini  ta’minlaydi.  U  talab  va  taklifni  real 
vaqt  davomida  kelishish  mexanizmini  tashkil  qilishni,  bozor  narxini  aniqlashni, 
shu  bilan  birga  ro‘yxatta  olish  jarayoni  va  oldi-sotdi  jarayonini  o‘tkazishni  talab 
qiladi. Bu model keng tarqalgan mahsulotlar uchun ma’qul hisoblanadi. 
Birja  modeli  talab  va  taklif  notekis  bo‘lgan  bozorda  o‘ziga  kengroq  jalb 
etadi.  U  bozor  ishtirokchilari  uchun  ortiqcha  yoki  yuqori  bo‘lgan  talabni 
boshqarishga  yordam  beradi.  Shuni  ham  alohida  ta’kidlash  lozimki,  birjalar  bir 
qancha holatlarda kompaniyalarga anonim holda oldi - sotdi qilishga imkon beradi, 
masalan,  ovoza  bo‘lish  sotuvchi  va  xaridor  tutgan  o‘rnining  raqobatbardoshligiga 
halaqit berishi mumkin bo‘lgan holatida u katta ahamiyatga ega. 
Ko‘pincha  virtual  savdo  maydonchalari  bir  emas,  bir  necha  tashkilot 
ishlarining  ko‘rib  chiqilgan  modellarini  baravar  ishlatishadi,  qachonki,  bu 
holatlarda  mijozlar  o‘zlarining  imkoniyatlari  darajasida  savdo  sxemalarini  tanlab 
olishlari mumkin. 
Virtual  savdo  maydonchalarining  yana  bir  o‘ziga  xos  xususiyati  ularning 
maxsuslashtirilganligidir. U quyidagicha bo‘lishi mumkin: 
-
 
vertikal – biror-bir tarmoq yoki mahsulot turiga mo‘ljallangan; 
-
 
gorizontal (funksional) – ma’lum bir biznes-jarayonlarga mo‘ljallangan.