Microsoft Word 13-атэ-лотин-маъруза doc

Karyer  avtomobil  o'zito'kgichlarning  texnik  ekspluatatsiyasi. 
Karyerlarda, 
ko'mir  va  ruda  konlarida  asosan  BelAZ-540A  (27  tonnali),  BelAZ-548A  (40  tonnali), 
BelAZ-549A (75 tonnali), BelAZ-7519 (110 tonnali) avtomobillari ishlatiladi. 
Bu avtomobillar 4x4 formula bilan ishlovchi va kichik bazali avtomobillardir. 
Avtomobillar  yumshoq  yurishi  uchun  prevmogidrovlik  osmalar,  GMP,  tormoz 
sekinlatgich, takomillashgan ag'darish tizimlari ishlatiladi. 
Ishlash  sharoitlarining  avtomobillar  ekspluatatsiyasiga  ta'siri  3  guruhga  bo'lib 
o'rganiladi: 
- transport sharoiti, 
- yo'l sharoiti, 
- iqlim sharoiti. 
Transport  sharoitlariga  ish  hajmi,  yuklarning  turi,  yuklash  va  tushirish  sharoitlari, 
avtomobilni ishlatish rejimlari va boshqalar kiradi. 
Yo'l  sharoitlari  esa  o'z  ichiga  yo'l  qoplamining  turi  va  tasnifini,  yo'l  ko'prik  va 
qurilmalarning chidamliligini, yo'lning loyihasi va profilini, yurish qismining holatini va 
boshqalarini oladi. 
Iqlim  sharoitiga  havoning  issiqligi,  quyosh  nurining  ta'siri,  havoning  namligi, 
bosim, suvning qattiqligi va havoning iflosligi (changligi) kiradi. 
Yuqorida  keltirilgan  ko'rsatgichlar,  karyer  avtosamosvallariga  TXK  va  ta'mirlash 
rejimga  ta'sir  ko'rsatadi.  Nizomda  keltirilishicha  1-TXK  va  2-TXK  ning  davriligiga  4 
ko'rsatgich  ta'sir  qiladi:  yuk  tashish  masofasi  (km),  qiyalikka  ko'tarilish  uzunligi  va 
burchagi,  yo'l  qoplamining  turi.  1-TXK  va  2-TXK  ning  ish  hajmiga  ATK  dagi 
avtomobillar soni ham ta'sir etadi. 
JT  ning  ish  hajmiga  esa,  iqlim  zonasi,  ATK  dagi  avtomobillar  soni, 
avtomobillarning yoshi va yuqoridagi 4 ko'rsatgich ta'sir ko'rsatadi. Avtosamosvallarning 
g'ildiraklarini JT ish hajmiga esa, yuk tashish masofasi, qiyalik uzunligi va burchagi, tog' 
jinsining qattiqligi va ishlov berilgan yo'l koplamining turi ta'sir qiladi. 
Karyer  avtosamosvallariga  TXK  va  JT  ni  tashkil  qilishning  quyidagi  usullaridan 
foydalaniladi: 
a)  Kompleks-bunda  ishchilar  o'zlariga  biriktirilgan  avtosamasvallar  bo'yicha 
hamma ishlarni bajaradilar. 

---

 
97 
b)  Texnologik-bunda  ishchilar  birlamchi  guruhlarga  birlashib,  har  bir  guruh  faqat 
ayrim  ishlarni  bajaradilar.  (misol:  TX,  JT,  g'ildiraklar  bo'yicha  ishlar,  payvandlash  va 
boshqalar). 
v)  Texnologik-detallar  bo'yicha  bunda  birlamchi  guruhlar  ayrim  agregat  va 
birikmalar  bo'yicha  hamma  ishlarni  bajaradi.  (misol:  boshqaruv  qism  (rul),  yonilg'i 
taminlash qismi...). 
Kompleks ish tashkil qilish avtosamosvallar soni 50 gacha bo'lganda yaxshi natija 
beradi, texnologik usul esa 50 dan ko'p bo'lganda qo'llaniladi. Texnologik - detal usulini 
shaxsiy  javobgarlik  yuqori  va  tayyorgarlik  ishlarini  hajmini  kamaytirish  imkoni  bo'lgani 
uchun,  maxsus  joy  va  bo'lim  talab  qilinishiga  qaramay,  avtosamosvallar  100  tadan  ortiq 
bo'lganda qo'llash katta samara berishi mumkin. 
27  va  40  t  samosvallar  uchun  kompleks  usulda  1-TXK  va  2-TXK  ishlari,  nosoz 
detallarni  almashtirish  universal  ish  joylarida  tashkil  qilinadi.  Texnologik  usulda  tashkil 
qilishda,  1-TXK  oqimli  qatorda,  2-TXK  ishlari  nosoz  detal,  agregatlarni  almashtirish 
boshi  berk  universal  ishchi  post  bajariladi.  Texnologik-detal  usulida  tashkil  qilishda  esa 
2-TXK  ish  hajmining  hammasi,  nosoz  detal,  agregatlarni  almashtirish  ish  hajmi  bilan 
birga  asosiy  agregat  va  birikmalar  guruhlariga  bo'linadi  (dvigatel,  GMP  va  h.k.)  va 
mutaxasislashtirilgan  ish  bo'limlarida  bajariladi.  TXK  va  JT  ning  hamma  usul  va 
usullarida ham yuvish-tozalash, shina va payvandlash ish joylari alohida tashkil qilinadi. 
 
Qaytarish uchun savollar 
1.
 
Ixtisoslashtirilgan avtomobil turlari.  
2. Ixtisoslashtirilgan avtomobillarning mahsus jihozlarga TXK va T texnologiyasi. 
3. O'zi ag'dargichlarga TXK va JT. qo'llaniladigan texnologik jihozlar.   
4. Furgonlarga TXK va JT. qo'llaniladigan texnologik jihozlar.  
5. Avtotsisternalarga TXK va JT. qo'llaniladigan texnologik jihozlar. 
6.
 
Sisternalarni tozalash va tekshirish usullari. 
7.
 
Refrejeratorlarga TXK va JT. qo'llaniladigan texnologik jihozlar.  
8.
 
Sisternalarni tozalash va tekshirish usullari.