Microsoft Word àñîñèéòåõ10. doc

NAZORAT SAVOLLARI VA TOPSHIRIQLARI 
 
1. Reaktorlarda qanaqa jarayonlar ro׳y beradi? 
2. Kimyoviy reaktor qaysi belgilariga ko׳ra tasniflanadi? 
3. Davriy, yarim davriy va uzluksiz ishlovchi reaktorlarning ish tamoyilini izohlab bering. 
4. Uzluksiz ishlovchi reaktorlarda oqimlarning qanaqa rejimlari mavjud bo׳ladi? 
5. Turli muhitlar uchun qo׳llaniladigan reaktorlarning konstruksi-yalarini va ish tamoyillarini 
tushuntirib bering. 
 
20 – Ma’ruza 
MAVZU: 
ISITISH, SOVUTISH VA KONDENSATSIYALASH 
1.  Isitish, to׳grisida umumiy tushunchalar 
2.  Texnologik jarayonlarda isitish usullari. 
3.  Texnologik jarayonlarda sovutish usullari 
4.  Bug`larni kondensatsiyalash 
Kimyo sanoatida suyuqlik va gazlarni isitish, sovitish, bug`larni kondensatsiyalash kabi issiqlik 
jarayonlari keng tarqalgan. Bunday jarayonlar issiqlik almashinish qurilmalarida amalga oshiriladi. 
Issiqlik almashinish jarayonlarida qatnashuvchi moddalar issiqlik tashuvchi agentlar deb yuritiladi. 
Yuqori haroratga ega bo׳lib, o׳zidan issiqlikni isitilayotgan muhitga beruvchi moddalar isituvchi 
agentlar deb yuritiladi. Sovitilayotgan muhitga nisbatan past haroratga ega bo׳lgan va muhitdan 
issiqlikni o׳ziga oluvchi moddalar sovituvchi agentlar deb ataladi.
 
Kimyoviy texnologiyada ko׳pincha bevosita issiqlik manbai sifatida yoqilg`ilarning yonishidan hosil 
bo׳lgan gazlar va elektr energiyasi ishlatiladi. Bunday bevosita issiqlik manbalaridan issiqlik olib, 

---

 
173
 
o׳zining issiqligini qurilmalarning devorlari orqali isitilayotgan muhitga beruvchi moddalar oraliq 
issiqlik tashuvchi agentlar deb ataladi. Oraliq issiqlik tashuvchi agentlar qatoriga suv bug`i, issiq suv 
va yuqori haroratli issiqlik tashuvchi moddalar (qizdirilgan suv, mineral moylar, organik suyuqliklar 
va ularning bug`lari, suyultirilgan tuzlar, suyuq metallar va ularning qotishmalari) kiradi. Oddiy 
haroratgacha (10-30°C) sovitish uchun suv va havo kabi sovituvchi agentlar keng ishlatiladi. 
Kimyoviy qurilmalarda issiqlikni berish yoki olish uchun qo׳llaniladigan agentlarni tanlashda 
ularning quyidagi xossalariga ahamiyat berish kerak: 
1) kerakli muhitni isitish yoki sovitish darajasi va uni boshqarish; 
2) minimal massaviy va hajmiy sarflarda yuqori issiqlik almashinish tezligiga erishish; 
3) qovushoqligi kam, zichlik, issiqlik sig`imi va bug` hosil bo׳lish issiqligi yuqori; 
4) yonmaydigan, zaharsiz, issiqlikka chidamli bo׳lgani ma’qul; 
5) issiqlik almashinish qurilmasi yasalgan materialini emirmasligi kerak; 
6) kamyob bo׳lmasligi va arzon bo׳lishi zarur. Ko׳pchilik sharoitlarda isituvchi agentlar sifatida 
ishlab chiqarishdan chiqayotgan mahsulotlar, yarim mahsulotlar va chiqindilarning issiqliklaridan 
foydalanish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqdir.