Microsoft Word 1-mavzu. Maruza

Педагогиканинг асосий тушунчалари 
Таълим 
Маълумот
Тарбия
Ривожланиш 
Шаклланиш 

---

Bulardan tashqari «o‘quvchi», «o‘qituvchi», «pedagogik jarayon», «ta’lim 
jarayoni», «tarbiya jarayoni», «ta’lim-tarbiya mazmuni», «ta’lim-tarbiya 
metodlari», «ta’lim-tarbiya qoidalari», «tashkiliy shakllari» kabi tushunchalar ham 
ishlatiladi.
Tarbiya muayyan maqsadga yo‘naltirilgan tarbiyachi va tarbiyanuvchi 
o‘rtasidagi qo‘sholoq jaryon bo‘lib, bunda tarbiyachi o‘zi xohlagan sifatlarni 
tarbiyanuvchilar onggiga singdirish uchun ularning ruhiyatiga ma’lum maqsadga 
tizimning tasir ko‘rsatadi. Tarbiya bola tugilganidan boshlab umrining oxirigacha 
davom etadigan jarayondir. SHu tufay tarbiya so‘zi ko‘p vaqtlardan ta’lim 
malumot jarayonlariga kiradigan ishlarining mazmunini ham anglatadi. Tarbiya 
ta’lim malumot natijalarini o‘zida aks ettiradi. 
Ta’lim – maxsus tayorlangan kishilar rahbarligada o‘tkaziladigan 
o‘quvchilarni bilim va malakalar bilan qurollantiradigan bilim qobiliyatlarini 
o‘stiradigan, ularning dunyoqarashlarini tartib topgan jarayondir agar tarbiya bola 
tugilganidan boshlab umrining oxirigacha oilada, maktabda va jamoatchilik 
ta’sirida shakllansa, komol topsa, ta’lim chegaralgan holda, masalalar sinf xonasi 
labarotiya kabinetlari) tashkil etilgan o‘qituvchi rahbariga mauyyan barigida 
muayyan belgilangan vaqtda olib borilgan.
Malumot - ta’lim-tarbiya natijasida olingan va tizimlashtirilgan bilim hosil 
qilingan ko‘nikma va malakalar hamda shakllangan dunyoqarashlar majmuidir.
Ta’lim-tarbiya va malumot uyG‘unlashgan yagona javob bo‘lib o‘qituvchi 
tarbiyachi ularning shakllanishida etakchi qiladi. O‘qituvchi dars berar ekan 
o‘quvchilarni fan yangiliklardan xabardor etadi, Ayni paytda ularda insoniy 
fazilatlarni shakllantiradi., tarbiyalaydi mustaqil fikrlashgan o‘rgatadi.
SHaxs- «odamning jamiyat a’zosi sifatida, o‘z-o‘zini anglash va tafakkurni, 
faoliyatning ob’ektivligini, muloqat hamda biluvchanlikni tashuvchanligidir». 
SHaxs deganda ruhiy jihatdan taraqqiy etgan, o‘z xususiyati va sifatlari bilan 
boshqalardan farq qiladigan muayyan jamiyatning a’zosi tushuniladi. SHaxs 
avvalo o‘zining qadr-qiymati va kamchiliklari bilan jamiyat hayotida faol 
qatnashganligi hamda ta’lim-tarbiya natijasida yuzaga kelgan o‘zining kuchli va 
kuchsiz tomonlari bilan paydo bo‘lgan individdir. 
Rivojlanish kishidagi jismoniy, ruhiy va ijtimoiy jarayon bo‘lib bo‘lib 
tuG‘ma va egallangan miqdor va sifat o‘zgarishlarini o‘z ichiga oladi. Rivojlanish 
deb bola vaznining oshishi suyak va tizimning tanosil azolarining nerv funksional 
faoliyatining kamol topishi aql zakovatining shakllanishiga aytiladi.

---

SHaxsning har tomonlama kamolga etishi – ma’lum bir real tarixiy shart-
sharoitlarda amalga oshirish mumkin bo‘lgan qobiliyatlar va iqtidorlarning, uning 
mohiyatini tashkil etadigan hamma kuchlarning to‘liq va batomom rivojlanishidir. 
Pedagogik faoliyat – estetik, axloqiy, siyosiy, iqtisodiy maqsadlarda 
muvofiq ravishda yosh avlodni hayotga tayyorlashning aqlan o‘ylab ko‘rilgan, 
katta yoshdagilarning ijtimoiy zarur bo‘lgan mehnatining o‘ziga xos turidir.
Pedagogik jarayon - ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan pedagogik faoliyati 
tasirida tashkiliy shakllantirilgan va mazmuni boyitiladi tarbiyachining 
yo‘naltiruvchi va olib beruvchi taraqqiy ettirishidir.
Pedagogik muloqat – o‘quv-tarbiya davomida o‘qituvchi (pedagog)ning 
o‘quvchilar bilan kasbiy muloqati hisoblanadi.