Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

6.2. Kassa muomalalarini hisobga olish. 

Qishloq xo‘jalik korxonalarida kassa muomalalari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki 

1998  yil  24  yanvardagi  376-sonli  qarori  bilan  tasdiqlangan  «Yuridik  shaxslar  tomonidan  kassa 

muomalalarini  amalga  oshirish  qoidalari»ga  muvofiq  amalga  oshirilmoqda.  Chet  el  valyutasida 

muomala qilish ruxsat etilgan korxonalar esa O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan 

1998  yil  23  iyundagi  35-son  bilan  tasdiqlangan  «O‘zbekiston  Respublikasi  hududida  chet  el 

valyutasidagi kassa muomalalarini yuritish tartibi»ga asoslanadilar. 

Kassaga naqd pullarni qabul qilish va kassadan pul berishga oid barcha muomalalarni maxsus 

tayinlangan shaxs – kassir amalga oshiradi. Kassir – moddiy javobgar shaxs hisoblanadi. U qabul 

qilingan pul mablag‘larining but saqlanishi uchun modiiy javobgardir. 

Ishga qabul qilinishida kassir bilan mahmuriyat o‘rtasida to‘lamoddiy javobgarlik to‘g‘risida 

shartnoma tuzilib, unda pul summalari va kassadagi boshqa boyliklar uchun moddiy javobgarlikni 

o‘z ustiga oladi. Agar kassirning ehtiyotsizligi, sovuqqonligi yoki beparvoligi natijasida xo‘jalikka 

zarar yetadigan bo‘lsa, u holda kassir bu zararni qoplashga majbur. 

---

 

Kassirning unga topshirilgan ishni boshqa shaxslarga ishonib bajartirishi tahqiqlanadi. Kassir 

ishni  to‘satdan  to‘xtatgan  hollarda  (kasalligi  yoki  boshqa  sabablarga  ko‘ra)  kassadagi  barcha 

boyliklar  dalolatnoma  bo‘yicha  boshqa  shaxslarga  o‘tkaziladi.  Kassirning  vazifasini  kassa 

hujjatlariga  qo‘l  qo‘yish  huquqiga  ega  bo‘lgan  buxgalteriya  xodimlarining  bajarishi  man  etiladi. 

Xo‘jaliklarda  ish  haqi  to‘lash  vazifalarini  ana  shu  to‘lovlar  bo‘yicha  hisob-kitoblar  bilan  bog‘liq 

bo‘lgan shaxslarga topshirish mumkin emas.  

Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt mahmuriyati kassadagi boyliklarning but saqlanishi uchun zarur 

sharoitlarni yaratishi shart. Jumladan, kassa binosi holi bo‘lishi lozim, kassaga kiradigan eshik esa 

operatsiyani  bajarish  vaqtida  ichki  tomondan  yopiq  turishi,  begona  kishilar  kassaga  kiritilmasligi 

kerak; kassadagi barcha boyliklar maxsus yonmaydigan shkaflarda saqlanishi kerak; ish tugaganlan 

so‘ng  kassir  shkaflarni  qulflashi  va  ularni  surg‘ichli  muhri  muhri  bilan  muhrlab  qo‘yishi  kerak; 

kassada xo‘jalikka tegishli bo‘lmagan pul mablag‘larini saqlash mahn etiladi.  

Kassada kechiktirib bo‘lmaydigan sarflarga to‘lash uchun zarur pul mablag‘lari belgilangan 

limit chegarasida saqlanadi. 

Qishloq  xo‘jalik  korxonalari  belgilangan  limitdan  oshiqcha  pul  mablag‘larini  bankdagi 

tegishli schyotlarga topshirishlari lozim. 

Kassaga naqd pullar asosan bankdagi hisob-kitob schyotidan kelib tushadi. Bundan tashqari 

kassaga hisobi beriladigan pullarning foydalanilmay qolgan qoldiqlari, mahsulot sotishdan olinadigan 

tushumlar, turli kommunal xizmatlar uchun to‘lovlar kelib tushadi va h.k. 

Belgilangan limitdan oshiqcha pul mablag‘lari faqat ish haqi, mukofotlar, ijtimoiy sug‘urta 

bo‘yicha nafaqalar, stipendiyalar va nafaqa berish vaqtida uch kun mobaynida (pul olingan kun bilan 

birga) saqlanishi mumkin (bank muassasalaridan uzoq masofada joylashgan shirkat xo‘jaliklari va 

boshqa korxonalar esa 5 ish kunigacha).