Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

 

12.5. Sotish xarajatlari hisobi 

Mahsulotni  realizatsiya  qilish  bir  qancha  xarajatlarni  keltirib  chiqaradi.  Bunday  turdagi 

xarajatlar sotish xarajatlari deb yuritiladi. Ushbu turdagi xarajatlarni to‘g‘ri, aniq va o‘z vaqtida 

aks ettirish har bir korxonaning moliyaviy natijalarini aniqlashda  muhim ahamiyat kasb etadi.  

Sotish xarajatlarini hisobga olish «Xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizom»ga asosan amalga 

oshiriladi. Nizomga binoan sotish xarajatlari tarkibiga quyidagilar kiritiladi:  

- temir yo‘l, suv, avtomobil, ot-ulovda tashish xarajatlari hamda transport vositalari bekor turib 

qolganligi uchun to‘langan jarimalar; 

 - savdo va umumiy ovqatlanish korxonalarining ish xarajatlari; 

 - mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni sotish bilan bog‘liq mehnatga haq to‘lash xarajatlari, ma’muriy-

boshqaruv xodimlaridan tashqari; 

- ularning ijtimoiy sug‘urta ajratmalari; 

- savdo ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar, inshootlar va xonalarni ijaraga olish, saqlash 

va tuzatish xarajatlari; 

- asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi; 

-  sanitariya  kiyim-boshi,  oshxona  dasturxon  va  sochiqlari,  oshxona  idish-tovog‘i  va  anjomlari 

eskirishi; 

- gaz, yoqilg‘i, elektr energiyasi xarajatlari; 

- tovarlarni saqlash, ularga ishlov berish va ularni sortlarga ajratish xarajatlari; 

-savdo reklamasi xarajatlari; 

-tashish, saqlash va sotish chog‘ida tovarlarning norma doirasida va undan ortiqcha yo‘qotilishi; 

-o‘rash-joylash materiallari xarajatlari; 

-mol-mulkni majburiy sug‘urta qilish xarajatlari; 

- mehnatni muhofaza qilish va texnika xavfsizligi xarajatlari; 

- ventilyatorlar, mashinalar va ularning harakatlanuvchi qismlarini o‘rnatish va saqlash, tuynuklar, 

o‘yiqlar va boshqalarning atrofini o‘rash bo‘yicha joriy (nomukammal tusdagi) xarajatlar; 

-maxsus kiyim-bosh va poyafzalni yuvish va tuzatishga materiallar qiymati; 

-umumiy  ovqatlanish  va  savdo  xodimlari  tibbiy  ko‘rikdan  o‘tkazilganligi  uchun  tibbiyot 

muassasalariga haq to‘lash; 

- kassa xo‘jaligini va tushum inkassatsiyasini yuritish chiqimlari; 

- umumiy ovqatlanish korxonalarida qog‘oz salfetkalar, qog‘oz dasturxonlar, qog‘oz stakanlar va 

tarelkalar, bir marta foydalaniladigan anjomlar qiymati; 

-  sotish  bozorlarini  o‘rganish  bo‘yicha  belgilangan  normativlar  doirasida  va  undan  ortiqcha 

xarajatlar (marketingga, reklamaga sarflangan xarajatlar); 

-  ilgari  ish  joyi  bo‘yicha  lavozim  oklad  miqdorini  saqlagan  holda  boshqa  tashkilotlar 

korxonalardan,  shuningdek,  vaqtinchalik  o‘rindoshlik  bo‘yicha  xodimlarga  to‘lanadigan 

okladlardagi farq; 

- sovun, apteka, dori-darmon vositalarining qiymati; 

- soliqlar (er uchun, mulk uchun, avtotransport vositalari uchun); 

- umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarini saqlashga va ta’mirlashga ajratmalar; 

- bank xizmatlariga to‘lovlar; 

Yuqorida biz keltirgan xarajatlar 9410-«Sotish bo‘yicha xarajatlar» hisobvarag‘ida hisobga 

olinadi. Ushbu hisobvaraq tranzit hisobvaraq bo‘lib, qaysi davr bo‘lmasin, uning oy boshida qoldiq 

summasi  bo‘lmaydi.  Uning  debet  tomonida  tovarlarni  sotish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  xarajatlar 

ko‘rsatilsa, kredit tomonida ushbu xarajatlarning hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi. Bu summa 

foydaning kamayishiga olib keladi, ya’ni foyda hisobidan qoplanadi. 

---

 

9410-«Sotish bo‘yicha xarajatlar» hisobvarag‘ining analitik hisobi 15-sonli qaydnomada 

xarajatlarning debet va kredit oboroti bo‘yicha ko‘rsatiladi. Debet oborotining jami summasi №1, 

2,  7,  10/1-jurnal-orderlarida  aks  ettirilsa,  kredit  bo‘yicha  oborot  summalari  esa  №11-jurnal-

orderda aks ettiriladi.  

Sotish  xarajatlari  har  oyda  to‘liq  summada  quyidagi  yozuv  bilan  moliyaviy  natijalarga 

o‘tkaziladi: 

D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija» 

K-t 9410-«Sotish xarajatlari».