Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

4.3-rasm. Buxgalteriya hisobining «Bosh-jurnal» shakli 

 

Hisobning Bosh-jurnal shakli 

Dastlabki     hujjatlar 

 

Memorial-orderlar 

 

Кassa daftari  

Analitik  

hisob  

registrlari  

 

Registratsiya jurnali 

Analitik schotlar 

bo

‘

yicha oborot 

qaydnomasi  

Balans va hisobotlar  

- 

joriy yozuvlar 

- yozuvlarni tekshirish 

---

 

«Bosh-jurnal» shaklining mazmunidan ko‘rinib turibdiki, u qo‘l mehnati xarajatlarini biroz 

qisqartirsada, ammo unda memorial-order shakliga xos kamchiliklar mavjud.  

Buxgalteriya  hisobining  jurnal-order  shakli.  Hisobning  jurnal-order  shakli  ma’lumotlarni 

joriy hisobni yuritish va hisobot tuzishni ta'minlaydigan tartibda sintetik va analitik hisob registrlarida 

sistemalashtirish va to‘plashga asoslanadi. Bu shaklda hisob yuritish qishloq xo‘jalik korxonalarida 

buxgalteriya  hisobini  yuritishga  oid  ko‘rsatma  va  yo‘riqnomalarga  muvofiq  amalga  oshiriladi. 

Buxgalteriya hisobining bu shaklida asosiy hisob registrlari jurnal-orderlardir. 

Dastlabki hujjatlar ma’lumotlari bevosita jurnal-orderda va qaydnomalarda to‘planib boradi. 

Xo‘jalik muomalalarini sistematik va xronologik yozish bir vaqtning o‘zida ya'ni, bir xil ish usulida 

amalga oshiriladi. 

Zarur analitik ma’lumotlarni jurnal-orderlardan olish imkoni bo‘lmagan hollarda yordamchi 

qaydnomalardan  foydalaniladi.  Jurnal-orderlarning  tuzilish  tamoyili  tegishli  schotlar  aloqasi 

ko‘rsatilgan holda hisob yuritishga asoslangan. 

Jurnal-orderlar  shunday  tuzilgan-ki,  ularda  iqtisodiy  mazmuniga  ko‘ra  bir  xil  xo‘jalik 

muomalalari  aks  ettiriladi.  Shuning  uchun  ayrim  jurnal-orderlar  bir  necha  schotlarning  krediti 

bo‘yicha  muomalalarni  aks  ettirishga  mo‘ljallangan.  Dastlabki  hujjatlar  ma’lumotlarini  to‘g‘ri 

guruhlash uchun jurnal-orderlarda schotlar krediti bo‘yicha namunaviy schotlar aloqasi ko‘rsatilgan. 

Shunday qilib, jurnal-order shaklining tuzilishi quyidagi asosiy tamoyillarga asoslanadi: 

jurnal-orderlarda  xo‘jalik  muomalalari  tegishli  schotlarning  krediti  bo‘yicha  debetlanuvchi 

schotlar ko‘rsatilib yozilishi; 

sintetik va analitik hisob yozuvlarining yagona tizimga birlashtirilishi; 

buxgalteriya hisobida muomalalar xo‘jalik faoliyatini nazorat qilish, davriy va yillik hisobot 

tuzishni ta'minlaydigan yo‘nalishda aks ettiriladi; 

davriy  va  yillik  hisobot  tuzish  uchun  zarur  bo‘lgan,  analitik  hisob  moddalarining 

nomenklaturasi  va  ko‘rsatkichlari  hamda  schotlar  aloqasi  oldindan  belgilangan  hisob  registrini 

qo‘llash. 

Yuqoridagi  tamoyillarni  yaqqol  tasavvur  qilish  va  jurnal-order  shaklining  mohiyatini 

tushunish maqsadida 5010-«Milliy valutadagi pul mablag‘lari» schoti bo‘yicha yuritiladigan 1-ASK 

jurnal-orderini ko‘rib chiqamiz (3.6-jadval).