Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

2.  Nazorat  funksiyasi  –  iqtisodiy  islohotlarni  chuqurlashtirish  va  bozor  munosabatlarini 

yerkinlashtirish,  turli  mulkchilik  shakllarining  mavjudligi  sharoitlarida  buxgalteriya  hisobining  nazorat 

qilish funksiyasi kuchaymoqda. Bunga uning shakl va uslublarini takomillashtirish, buxgalteriya hisobining 

xalqaro va milliy standartlarini joriy qilish, hisob ishlarini kompyutyerlashtirish, buxgaltyer, iqtisodchi va 

tahlilchilarning avtomatlashtirilgan ish o‘rinlari imkoniyatlaridan keng foydalanish sabab bo‘lmoqda. 

Bozor iqtisodiyotiga o‘tish turli mulkchilik shakllarining mavjudligi, xo‘jalik yurituvchi subektlar 

huquqlarining kengaytirilishi, xalq xo‘jaligida moliyaviy nazorat tizimining mahsulot ishlab chiqarish va 

realizatsiya    qilish,  ish  bajarish  va  xizmat  ko‘rsatish  xarajatlari  ustidan  nazoratning  pasaytirilishini 

bildirmaydi. Aksincha, moliya-hisob markazi (MHM), vazirlik va davlat idoralarining nazorat va taftish 

xizmatlari,  banklar,  auditorlik  tashkilotlar  va  soliq  inspeksiyasi  xodimlari  yangicha  xo‘jalik  yuritish 

uslublariga  tayangan  holda  barcha  resurslardan  oqilona  foydalanish  ustidan  kuchli  nazorat  o‘rnatishlari 

lozim. Buxgalteriya hisobining yagona yaxlit tizimida nazorat qilish funksiyasining roli kuchaymoqda va 

yanada  ulkan  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Chunki,  korxona  ma'muriyati  yoki  mulkdorlarga  nafaqat  o‘z 

korxonasining moliyaviy ahvolini bilish, balki raqobatchi korxonalarning hamda hamkorlarining moliyaviy 

ahvolini, to‘lov layoqatini bilish zarur. 

Buxgalteriya hisobining  maxsus usullari va amallari  yordamida nazoratning uchta turi  yuritiladi: 

dastlabki – xo‘jalik muomalasi sodir bo‘lgungacha; joriy – xo‘jalik muomalasini amalga oshirish; keyingi 

– muomala sodir bo‘lganidan so‘nggi. 

Hisob  jarayonining  axborotlarni  to‘plash,  o‘lchash,  ro‘yxatga  olishdan  tortib,  to  zarur  bo‘lgan 

oraliq, natijaviy va hisobot ko‘rsatkichlarini olish bilan yakunlanadigan barcha bosqichlarida kompyutyer 

va boshqa tashkiliy-texnik vositalardan foydalanish buxgalteriya hisobining boshqaruv tizimidagi nazorat 

funksiyasini kuchaytirishga doir vazifalarni bajarishga yordam beradi.