Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

11.2. Ishlab chiqarish infratuzilmasining iqtisodiy ahamiyati

 

 

Ishlab chiqarish infratuzilmasi ishlab chiqarish vositalarining me’yoriy harakatini ta’minlovchi 

va ularning uzoq vaqt davomida ishga yaroqliligini saqlashga yordam beruvchi tarmoqlarni o’z ichiga 

oladi. Ishlab chiqarish infratuzulmasi tarkibiga bevosita qishlok xo’jaligiga xizmat qiluvchi quyidagi 

tarmoqlar kiradi: 

1.Ishlab chiqarishga mo’ljallangan transport; 

2.Ta’mirlash ustaxonalari; 

3.Ombor va sovuqxonalar; 

4.Kommunikasiya, pochta va telegraf aloqasi tizimi; 

5.Elektr uzatish liniyalari; 

6.Texnik xizmat ko’rsatish stansiyalari; 

7.Ilmiy ishlab chiqarish laboratoriyalari; 

8.Hisoblash markazlari; 

9.Tayyorlash, savdo korxonalari; 

10.Moddiy texnika ta’minoti; 

11.Meliorasiya va irrigasiya inshootlari. 

Bundan tashqari unga yana maxsus xizmat ko’rsatuvchi xizmat va bo’limlar ham kiradi: 

1.O’simliklarni himoya qilish; 

2.Agrotexnika; 

---

 

 

240 

 

3.Veterinariya; 

4.Sun’iy qochirish; 

5.Texnika ta’mirlash; 

        6.Huquqiy. 

Ishlab  chiqarish  infratuzilmasining  shakllanishiga  ko’p  omillar  ta’sir  qiladi.  Bular  ichida 

muhimlari  tuproq  iqlim  sharoiti,  joyning  relyefi,  yer  hududining  konfigurasiyasi  bilan 

ta’minlanganligi, yopiq joylar va yo’llar, korxonalarning, ishlab chiqarish obyektlarining joylashishi, 

qo’llaniladigan texnologiyalar, ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va konsentrasiyalash darajasi. Bu 

omillar  ko’p  jihatdan  butun  ishlab  chiqarish  infratuzilmasining  tarkibiga  va  ichki  xo’jalik 

bo’linmalarining katta kichikligiga va korxonalar funksional faoliyatining o’ziga xos xususiyatlariga 

bog’liq. Qishloq xo’jaligining ishlab chiqarish infratuzilmalari obyektlari bilan ta’minlanishi uzoq 

yillardan beri ancha past yoki  o’zgarmasdan qolmokda edi. 

Ishlab  chiqarish  infratuzilmalarining  muhim  yo’nalishi  bo’lgan,  qishloq  xo’jaligini  qishloq 

xo’jaligi texnikalarini ta’mirlash bo’yicha optimal quvvatni tashkil etish va unga xizmat ko’rsatish, 

avtogarajlar,  texnikalarni  saqlash,hayvonlar  va  maydonchalar  qurish,  neft  omborlari  va  yoqilg’i 

moylash  materiallari  uchun  saqlash  joylari  qurish  kabilarga  e’tibor  talabga  javob  bermaydigan 

darajada edi. 

Qishloq  xo’jaligida  hozir  ham  ishlab  chiqarish  obyektlarini  elektrlashtirish  uchun  va  elektr 

uzatish  liniyalarini  ko’rish  uchun  yetarlicha  mablag’  ajratilmayapti.  Bu  dehqonchilik  va 

chorvachilikda  ishlab  chiqarish  jarayonlariga  kompleks  mexanizasiyani  qo’llashni  qiyinlashtiradi. 

Ishlab  chiqarish  infratuzilmasidan  tejamli  foydalanish  pirovard  mahsulot  sifatini  yaxshilash  va 

yo’qotishlarni  qisqartirishda,  mahsulot  birligiga  sarflanidigan  moddiy-pul  va  mehnat  xarajatlarini 

pasaytirishda namoyon bo’ladi. 

Ishlab  chikarish  infratuzilmasi  iktisodiy  samaradorligining  asosiy  kursatkichi  bulib, 

infratuzilma  bo’linmalari,  xizmatlari  va  obyektlarini  qurishga  sarflangan  xarajatlarning  qoplanishi 

hisoblanadi. Uni hisoblashda kuyidagi formuladan foydalaniladi: 

 

MX

PMQ

=

XK 

 

 

Bu yerda XK –ishlab chiqarish infratuzilmasi xarajatlarining   qoplanishi,so’m; 

PMQ- qishloq xo’jaligi pirovard mahsulotining qiymati, so’m; 

MX- ishlab chiqarish infratuzilmasiniyaratishga   qilingan moddiy xarajatlar, so’m 

  Hisob-kitoblarning  ko’rsatishicha,  qishloq  xo’jaligida  ishlab  chiqarish  infratuzilmalari 

qurishga sarflangan xarajatlar 4-6 yilda qoplanadi.