Microsoft Word ЎҚ. ҚЎланмамонетар 2019 docm

4-МАВЗУ. КЕЙНСЧИЛИК ВА МОНЕТАРИЗМДА ПУЛ СИЁСАТИ 
МУАММОЛАРИ 
4.1 Пулнинг иқтисодий тизимга таъсири 
Кўрсатилган тадқиқотларнинг иккала тури у ёки бу даражада монетар 
сиёсатнинг амалий таъсирини баҳолаш учун яроқли ахборот беради. 
Замонавий иқтисодий фикрлаш оқимлари ўртасидаги курашнинг замирида 
ётган дунёга турлича қараш капитал хўжалик механизмининг табиати, унинг 
имкониятлари ва истиқболларини қарама-қарши баҳолашга олиб келади.
Классик ёндашувда капитализм қаърида барча ресурслардан тўлиқ 
фойдаланишда хўжаликни мувозанат ҳолатига келтирувчи кучли пружина 
ётади деган тушунча мавжуд. Кейнс модели эса капиталистик хўжаликнинг 
узоқ муддат иқтисодий стагнация ҳолатида бўлиши ва ўз-ўзини тартибга 
солишда ички механизмларнинг ҳаракатсизлигидан келиб чиқадиган 
имкониятларга 
асосланади. 
Бундан 
келиб 
чиқиб, 
монетаристлар 
макроиқтисодий сиёсатнинг бир турини, неокейнсчилар эса бошқа турини 
ҳимоя қиладилар: 
1. Монетаристларнинг ҳисоблашича, агар ҳукумат ишлаб чиқариш ҳажми ва 
умумий талабга таъсир этишга ҳаракат қиладиган бўлса, пул массасини 
назорат қилиш фискал сиёсатга қараганда муҳимроқ воситага айланади. 
Кейнсчилар пул массасининг ўзгариши ҳам, фискал сиёсат ҳам ишлаб 
чиқаришга таъсир кўрсатишини исботлайдилар. Бу «сиқиб чиқариш» 
самараси ҳақидаги баҳс-мунозаралардир. 
2. Иккинчи фарқ яна ҳам фундаменталроқдир. У исталган 
барқарорлаштирувчи, жумладан, пул массасини назорат қилишга асосланган 
чора-тадбирлар умуман олганда қисқа муддатли ва узоқ муддатли режада 
реал ишлаб чиқариш ва бандликка таъсир кўрсата олиш масаласи билан 
боғлиқ. Монетаристлар агар кутилаётган инфляция суръати амалдагисига 

---

52
тенг бўлса, узоқ муддатли режада таъсир кўрсатиш мумкин эмас, қисқа 
муддатли режада эса мумкин деб таъкидлайдилар. Кейнсчилар давлатнинг 
иқтисодиётга таъсир кўрсата олиш имконияти нуқтаи назарини ҳимоя 
қиладилар. 
3. Шунингдек, иккала моделда хулқ-атвор тенгламалари ва узатиш 
механизмлари ўртасида ҳам муҳим фарқлар мавжуд. 
Капитализмнинг ривожланиши ўсувчи чизиқ бўйлаб борар экан, бозор ва 
унинг «кўринмас қўли» (А.Смит) чексиз имкониятларига бўлган ишонч 
шубҳасиздир. Бироқ капиталистик такрор ишлаб чиқаришдаги зиддиятлар 
ўткирлашиб, яксон қиладиган шаклда намоён бўла бошлаган пайтда вазият 
сезиларли ўзгарди. Ривожланган мамлакатлардаги бозорларнинг кўпчилиги 
олигополия структурасини касб этди, эркин нарх шаклланиши тамойили 
бузилди. Бундай шароитларда марказлашмаган сигнал тизимидан воз кечиш 
мантиқан тўғри ҳисобланади.