Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

1.3. 
Qadimgi Yunon va Rim manbalari 
Wzbekistonning qadimgi va antik davrdagi tarixini wrganishda qadimgi 
Yunoniston va Rim tarixchilari h’amda geograf olimlarining asarlari muh’im 
manba bwlib xizmat qiladi. Quyida ulardan ayrimlari h’aqida malumotlarni 
keltiramiz. 
 
4.3.1. XERADOT 
Xeradot (miloddan avvalgi 490-480 yillar wrtasi – 425 y.) – yirik qomusiy 
olim, tarix fanining “ota”si, asli Kichik   Osiёning Galikarnas shah’ridan, 455-447 
yillari Evropa, Osiё va Misr bwylab saёh’at qilgan. 
Xeradot Ellada va Sharq mamlakatlari (Liviya, Misr, Assuriya, Vavilon, 
Elon va Skifiya)ning qadim zamonlardan to miloddan avvalgi 479 yilgacha bwlgan 
ijtimoiy-siёsiy h’aёtidan h’ikoya qiluvchi 9 uitobdan iborat  “Tarix” nomli asari 
bilan shuh’rat topgan. Bu asar umumiy tarix ywnalishida ёzilgan birinchi kitob 
h’isoblanadi. Shu tufayli h’am Xeradot, Tsitseronnning (miloddan avvalgi 106-43 
yy.) swzlari bilan aytganda, tarix fanining “ota”si h’isoblanadi. 
Xeradot garchi wzi baёn etaёtgan voqealar ustida chuqur muloh’aza 
yuritmasa h’am, ularni twg’ri baёn etishi, wzga xalqlar va mamlakatlar tarixiga 
h’urmat nuqtai nazaridan qarashi bilan bazi tarixchilardan ajralib turadi. 
Xeradotning asarida Wzbekistonning qadimiy xalqlari bwlmish agrippiylar, 
issedondar, massagetlar, daylar va saklar h’aqida, ularning turmushi, urf-odatlari 
h’amda qwshni mamlakatlar bilan aloqalari h’aqida qimmatli malumotlarni 
uchratamiz. 
“Tarix”ning Shteyn tarafidan tayёrlangan tanqidiy matni 1869-1871 yillarda 
chop etilgan. Asar ingliz (Roulinson, London, 1856-1860 yy.) h’amda rus (F.G. 
Mishchenko, Moskva, 1858-1860 yy.) tillariga tarjima qilingan. 1982 yilda 
                                                 
14
 Аҳмедов Б. Ўзбекистон тарихи манбалари.-Т.: “Ўқитувчи”, 2001, 33-34 бетлар.
 

---

 
31
asarning mamlakatimiz tarixiga oid qismlari zarur izoh’lar bilan A.İ.Davatur, 
D.P.Kallistov h’amda İ.A.Shishova  tomonidan yangidan nashr etilgan. 
 
4.3.2. DİODOR 
Diodor (miloddan avvalgi 90-21-yillar) yirik tarixchi olim, asli Sitsiliyaga 
qarashli Argiriya shah’ridan. U  “Tarixiy kutubxona” nomli 40 kitobdan iborat asar 
ёzib qoldirgan. Umumiy tarix ywnalishida ёzilgan bu asar asosan Yunoniston va 
Rimning qadim zamonlaridan to milodning 1 asr wrtalarigacha bwlgan tarixini wz 
ichiga oladi. Unda Sharq xalqlari, shuningdek, Wzbekistonning   qadimiy xalqlari 
skiflar, saklar, massagetlar, baqtriyaliklar, yurtimizning Eron bilan bwlgan 
munosabatlari h’aqida qimmatli malumotlar bor.   
Diodorning mazkur asari kwp jih’atlari bilan kwchirma-kompilyatsiya 
h’isoblanadi. Muallif Efor, Polibiy asarlaridan keng foydalangan. Bundan tashqari, 
kwp h’ollarda baёn etilaёtgan voqealar uzviy bog’lanmay qolgan. Shunga 
qaramay, bu asar dalillarga boy va katta ilmiy ah’amiyatga egadir. 
Diodorning asari twla h’olda bizning zamonamizgacha etib kelmagan. 
Uning faqat 15 kitobi - qadimgi Sharq xalqlarining tarixi va afsonalari h’aqida 
h’ikoya qiluvchi 1-5- kitoblari, Yunoniston h’amda Rimning Yunon-Eron 
urushlari(miloddan avvalgi 500-449 yy.)da to miloddan avvalgi 301 yilshacha 
bwlgan tarixini wz ichiga olgan 11-20- kitoblarigina saqlangan, xalos. 
Bu asar 1774-1775 yillari İ.Alekseev tomonidan olti qismda va 1874-1875 
yillari F.G. Mishchenko tarafidan ikki qism qilib nashr etilgan.