Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

18.2.4. «İogann Shiltbergerning Evropa, Osiё va Afrika bwylab qilgan 
saёh’ati» 
Bavariyalik ritsar, qurchi İogann Shiltberger Amir Temur davriga oid wz 
esdaliklarini  ёzib qoldirgan. U asli nemis jangchisi bwlib, 1396 yilning 15 
sentyabridagi Turklar va Evropaliklar umumiy qwshini wrtasidagi jangda asir 
olingan  va keyinchalik qariyb 8 yil Boyazid 1 ning xizmatida bwlgan. 
1402 yilgi Anqara ёnida bwlgan urushda İogann Shiltberger Amir Temur 
tarafidan asir olindi va Samarqandga olib ketildi. Amir Temur vafotidan (1405 
y.) keyin u dastlab Shoh’ruh’, swngra Mironshoh’ va uning wg’li Abubakr mirzo 
xizmatida bwldi. Shundan boshlab uning Osiё va Afrika mamlakatlari bwylab 
jah’ongashtaligi boshlandi. İogann Shiltberger qariyb 31 yil mobaynida qilgan 

---

 
210
«saёh’at»i paytida kwrgan-bilganlarini esdalik sifatida ёzib qoldirgan. Unda juda 
kwp noaniqliklar, ayrim voqealarni bwrttirib ёki kamsitib ёzishlar bor. Shunga 
qaramay,  İogann Shiltbergerning kundaliklarida qimmatli tarixiy malumotlar, 
muh’im dalillarni uchratamiz. Bir-ikkita misol; 
1)Temuriylar, xususan ularning Ozarbayjondagi noiblari, masalan 
Abubakr Mirzo Oltin Wrda h’ukmdorlarining wzaro kurashlariga aralashib 
turganlar. 
2)XU asrning boshida Oltin Wrdaning ichki ah’voli va bunda qudratli 
amir Edigey (İdiku Wzbek)ning nomi kwrsatib wtiladi. 
3)Ozarbayjon, Dashti qipchoq va uning xalqi h’aqida muh’im malumotlar 
keltiriladi. Masalan, Ozarbayjon h’aqida bunday malumotlar bor; Tabriz 
Eronning bosh shah’arlaridan. Uning savdodan oladigan foydasi tamom bir 
xristian davlati topadigan foydadan ortiq. «Sultoniya, Ray, Marog’a, Axlat, 
Gilon h’am ushbu mamlakatning yirik shah’arlaridan... Rayning xalqi 
boshqalardan shu bilan farq qiladiki, u Muh’ammadga emas, balki Aliga imon 
keltiradi. Ularni rofiziylar
113
 deb ataydilar». Dashti qipchoq va uning xalqi 
h’aqida İogann Shiltbergerning «Esdaliklari» da mana bunday gaplar bor; «Men, 
shuningdek, Buyuk Tataristonda
114
 h’am bwldim. Xalqi don ekinlaridan faqat 
tariq ekadi. Ular umuman non va vino istimol qilmaydilar. Vino wrniga ot va 
tuyaning sutini ichadilar, shu va boshqa h’ayvonlarning gwshtini uydilar ...Yana 
shuni h’am aytish kerakki, xon saylashda uni oq kigizga wtqizib, uch marta 
kwtarib erga qwyadilar, swng chodir atrofida aylantirib, keyin ichkariga olib 
kiradilar va taxtga wtqazadilar.» 
Umuman, bu kitob Sharqiy Evropa, Kichik Osiё, Eron, Movarounnah’r, 
Dashti qipchoq, İroq, Suriya va Misr mamlakatlari tarixi va xalqi h’aqida ayrim, 
diqqatga sazovor malumotlar beradi. İogann Shiltbergerning mazkur asari 
«İogann Shiltbergerning Evropa, Osiё va Afrika bwylab qilgan saёh’ati (1394-
1427 yy.)» deb ataladi va uning rus tilida (nemischa nashri 1859 yili amalga 
oshirilgan) uchta yaxshi nashri bor. Birinchis Odessa Universitetining profkssori 
F.K.Braun tarafidan 1867 yili, ikkinchisi Ozarbayjon Fanlar Akademiyasi 
akademigi Z.M.Bunёdov 1984 yili va uchinchisi 1997 yili Toshkentda amalga 
oshirilgan.