Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

13.2.4. ”Majmu al-g’aroyib” 
”Majmu al-g’aroyib” (“G’aroyibotlar majmuasi”) 1569 yili Balx xoni 
Shayboniyxon Pirmuh’ammadxon 1 (1546-1566/67 yy.)ning topshirig’i bilan 
ёzilgan. Asar muallifi balxlik  olim Sulton Muh’ammad bwlib, uning h’aqida 
bizga quyidagilar malum. Otasi mavlono Darvish Muh’ammad Balxning 
wqimishli va katta nufuzsha ega bwlgan kishilaridan biri edi. Shayboniy 
h’ukmdorlardan Xurramshoh’ sulton (1506-1511 yy.) va Kistinqora sulton 
(1526-1544 yy.) davrida Balxning muftiysi lavozimida xizmat qilgan. Wzbek 
tilida sherlar bitgan. Uning sherlaridan namunalar ”Majmu al-g’aroyib”da 
keltiriladi. Darvesh Muh’ammad muftiy 1550 yil 19 fevralda vafot etgan. 
Asar muallifi Sulton Muh’ammad Balxiy h’am zamonasining keng 
malumotli kishilaridan bwlgan. U xususan tarix, geografiya, astrologiya, 
mineralogiya, iloh’iёt, fiqh’ va adabiёt ilmlaridan boxabar kishi bwlgan. Otasi 
vafotidan keyin uning mansabida turgan Sulton Muh’ammad 1573 yil 12 may 
kuni vafot etgan. 

---

 
171
”Majmu al-g’aroyib” asarini ёzishda Sulton Muh’ammad al-Balxiy 
wzidan avval wtgan olimlarning asarlaridan, shuningdek Balx mamlakati bwylab 
qilgan saёh’atlari paytida twplagan malumotlaridan keng foydalangan. Olim 
foydalangan asarlar ichida bizgacha etib kelmaganlari va kam  malum bwlganlari 
kwp. «Or al-muqaddimin» («Salaflarning fikrlari»), «Tarixi 
saqoliba»(«Slavyanlar tarixi»), «Anis ul-vah’dat va jolis ul-xilvat» («Ёlg’izlar 
dwsti va xizvatda wtiruvchilar suh’batdoshi») kabi asarlar shular jumlasidandir. 
”Majmu al-g’aroyib” ilm ah’li orasida keng tarqalgan asar. Uning 
h’ozirgacha saqlangan kwlёzmalari 80 dan ortiq. Uning malumotlaridan juda 
kwp olimlar foydalangan. Ulardan “Abdullanoma” asari muallifi Hofizi Tanish 
Buxoriy, “Ajoyib at-tabaqot” kitobining musannifi mavlono Muh’ammad Toh’ir 
va XU11 asrda wtgan olim Mah’mud ibn Vali shular jumlasiga kiradi. 
Asarning ayniqsa 3, 11, 12- va 18- boblari muh’imdir. Ularda Buxoro, 
Balx, Tamg’ach, Marv,Siёvush, Sog’oniёn, Termiz, Tibat, Turkiston, Samarqand 
va Bulg’or kabi yirik shah’arlar va ulkan mamlakatlar, Murg’ob, Vaxsh, 
Jayh’un, Kwh’ak, Chirchiq darёlari, dunёda yuz bergan muh’im voqealar, 
mashh’ur shayxlar, olimlar va h’ukmdorlar, Balx va Badaxshonning mineral 
boyligi h’aqidagi qismlari muh’im ah’amiёtga ega. 
”Majmu al-g’aroyib” asarining tanqidiy matni tayёrlangan edi, lekin chop 
etilgani ywq. Afg’onistonda yuz bergan swnggi yil voqealari tadqiqotchi va 
uning ilmiy faoliyatiga salbiy tasir kwrsatgan kwrinadi.