Micha konferensiya 2-tom pdf

 
davrida
 
harorat 40°C (ba’zi 
vaqtda
 
50°C) kо‘tarilishi hisobiga qoplama yuzasi 600
-
70°C kо‘tariladi, GOST 22245 
ga binoan yopishqoq, bitonning yumshash harorati 330-
52°C yetadi, natijada 

---

355 
asfaltbeton yu
mshaydi va uning mustahkamligi 50°C da talab qilingan
 
20°C ga 
nisbatan 3-4 marta kamayadi. Yuqori haroratda yumshagan va plastik holatga kelgan 
asfaltbetonda deformatsiya paydo b
о‘ladi. Deformatsiyani о‘lchamlari va turi yuqori 
haroratni miqdori kun va yil 
davomida ta’sir qilish muddatiga bog‘liq. Quyosh nuri va 
yuqori harorat ostida betumni eskirishi tezlashadi, elastiklik xossasi y
о‘qoladi. 
Yuqoridagilarning ta’siri ostida esa, asfaltbetonning uzoq muddatga bardoshligi 
kamayadi. Harorat ta’sirida qizish t
ezligi va bitumning plastikligi asfaltbeton qoplama 
har-xil qalinlikda paydo b
о‘ladi. Qizitish chuqurligi va plastik qalinlik ortib borishi 
natijasida avtomobil g‘ildiragi harakati ta’sirida katta qalinlikdagi asfaltbeton 
massasida surilish sodir b
о‘ladi. 
Avtomobil g‘ildiragi harakatida gorizontal kuch ta’sirida asfaltbetonda surilish 
vujudga kelib, qoplamada deformatsiya paydo b
о‘ladi. Asfaltbeton deformatsiyani 
t
о‘ldirish imkoniyatiga ega. Natijada uzoq muddat va kо‘p marta avtomobil g‘ildiragi 
harakati 
ta’sirida qoplamada bо‘ylama iz va kо‘ndalang tо‘lqin vujudga keladi. 
Gorizontal kuch tik kuch miqdorini 0,6-0,8 MPa ni tashkil qilishi mumkin.
Qoplama holati yopishqoq-plastik b
о‘lib, harorati 600
-
70°C gacha kо‘tariladi, 
qoplama yumshab, b
о‘ylama va kо‘n
dalang t
о‘lqinlar hosil bо‘ladi, surilishga 
barqarorlik kamayadi. Qoplama holati elastik-plastik b
о‘lib, tо‘shama asosining 
mustahkamligi kamayadi. Yupqa qatlamli qoplamada yoriqlar, b
о‘rtish hosil bо‘lib, 
mayda zarralar ajralib buzila boshlaydi. Qoplama y
uzasidagi harorat 70°Cva undan 
yuqoriga k
о‘tarilib ketishi natijasida yо‘lda botiq izlar, surilishlar hosil bо‘ladi. 
Asfaltbetonning surilishga chidamliligi uning mustahkamligiga (ayniqsa yuqori 
haroratiga) bog‘liq. Asfaltbeton uchun ishlab chiqilgan meyo
riy hujjatlarda mahalliy 
iqlim sharoitlar hisobga olinmagan. Avtomobil g‘ildiragi harakat ta’sirida asfaltbeton 
qoplamani surilishga barqarorligi quyidagicha xarakterlanadi[2].
K
p 
≤ δ
m

---

356 
Bu yerda K-gorizontal kuchni hisobga oluvchi koeffitsiyent, R- avtomobil 
g‘ildiragidan tushadigan solishtirma bosim, Pa, δ
m
- qoplama materialini oqish 
chegarasi, Pa.
Surilishga barqarorlik, k
о‘p darajada asfaltbeton tarkibidagi mineral materiallar 
zarralarining qismiga bog‘liq. 
Demak, issiq iqlim sharoitida asfaltbetonning uzoq muddatga xizmat qilishini 
ta’minlash uchun quyidagi masalalar yechimini topish ishlab chiqarishni 
samaradorligini oshiradi[3]:
- 
mahalliy iqlim sharoiti organik bog‘lovchilarga alohida talab qо‘yadi, chunki, 
issiq iqlim sharoitida hamma markadagi bitumlarni ishlatish mumkin emas. Bunday 
sharoitlarda faqatgina yumshash harorati yozning yuqori haroratidan past b
о‘lmagan 
bitumlardai foydalanish, ya’ni organik bog‘lovchining polimerlar bilan 
modifikatsiyalangan turlaridan foydalanish mumkin;
- asfaltbetonni siljishga bardoshliligi k
о‘p hollarda mineral tо‘ldirgichlarni 
granulometrik tarkibini tanlanishiga va ularning shakliga bog‘liq. Chaqiq toshning 
miqdori mustahkam karkas hosil qilish uchun yetarli b
о‘lgandagina qoplamaning 
siljishga bardoshligiga erishiladi. Kubsimon shaklli chaqiq toshlarni ishlab chiqarishni 
y
о‘lga qо‘yish va tarkibda foydalanishni jadallashtirish lozim; 
- asfaltbetonga va bitumga q
о‘yilgan texnik shartlar va sinov usullarini mahalliy 
iqlim sharoitini hisobga olib qayta ishlash va xorijiy standartlar bilan mutanosiblikka 
keltirishda tajribani 
о‘rganish maqsadga muvofiq; 
- asfaltbeton va bitum ishlab chiqarishda k
о‘prok faol qо‘shimchalar ishlatishni 
y
о‘lga qо‘yish kerak; 
- qorishmalar tarkibini loyihalash, ishlab chiqarish va undan qoplamalar qurish 
hamda foydalanish bosqichlarida sifat nazoratiga katta e’tibor berish lozim.