Mexanizatsiyalash muhandislari instituti «fizika va kimyo» kafedrasi

18.
 
Optik kuchi 10 dioptriya va diametri 15 sm bo‟lgan ikki yoqlama qavariq 
linzaning bosh optik o‟qida, shu‟lalanuvchi nuqta joylashtirilgan. Linzadan, 
shu‟lalanuvchi nuqtagacha bo‟lgan masofa 12 sm. Linzaning ikkinchi tomonida, uning 
fokusiga bosh optik o‟qqa, perpendikular qilib ekran qo‟yilgan. Ekranda ko‟rinadigan 
yorug‟ doiraning diametrini toping. J: d=0,5sm 
19.
 
Fokus masofalari F
1
=5 va F
2
=7 sm bo‟lgan linzalardan tuzilgan lupani 
kattalashtirishini toping. Linzalar bir - biriga tegib turadi. J: k=200 
20
.Yung tajribasida, to‟lqin uzunligi 

=0,57 mkm bo‟lgan monoxramatik yorug‟lik 
bilan yoritilgan teshiklar orasidagi masofa 1,2 mm va teshiklardan ekrangacha bo‟lgan 
masofa 3 m. Uchta birinchi yorug‟ yo‟llarning vaziyati topilsin.
J: x
1 
= 1,8mm, x
2
=3,6mm, x
3
=5,4mm 
21.
Vertikal joylashgan sovun, pardani to‟lqin uzunligi 

=546 nm bo‟lgan yashil 
nur bilan yoritilmoqda. Nur sovun pardasiga tik tushadi. Qaytgan nurdagi interferensiya 
yo‟llarini kuzatar ekanmiz, beshta qorong‟i yo‟l o‟rtasidagi masofa 2 sm ga teng. Sovun 
pardasini hosil qiluvchi sovunli suvni, nur sindirish ko‟rsatkichi 
n
=1,33 bo‟lsa, sovun 
pardasini sirtlari orasidagi burchak topilsin. J: 

=11
‟‟ 
22.
 
Yung tajribasida yashil yorug‟lik nuri 

=5

10
-5
sm, qizil yorug‟lik nuri 

=6,5

10
-5
sm bilan almashtirilsa, ekrandagi qo‟shni interferensiya yo‟llari o‟rtasidagi 
masofa necha marta oshadi? J: 1,3 marta 
23. 
Qalinligi d=1,5 mkm bo‟lgan yupqa glisirin pardaning sirtiga, tik holda oq 
yorug‟lik tushmoqda. Spektrning ko‟zga ko‟rinadigan qismining to‟lqin uzunligini 
toping (

=0,4 mkm dan 0,8 mkmgacha). J:

=5,5

10
-7
m 

---

175 
24
.Yupqa shisha ponaga, to‟lqin uzunligi 

=500 nm bo‟lgan yorug‟lik nuri, tik 
holda tushmoqda. Interferensiya natijasida, qorong‟i va yorug‟ yo‟llar hosil bo‟ladi. 
Qo‟shni qorong‟i yo‟llar orasidagi masofa 0,5 mm. Shishani nur sindirish ko‟rsatkichi 
1,6 bo‟lsa, ponaning sirtlari orasidagi burchak topilsin. Kuzatish qaytgan yorug‟likda 
olib boriladi.
J: α =45
o 
25.
Sovun pardasiga yorug‟lik 45
0
burchak ostida tushmoqda. Sovun pardasi 
qanday eng kichik qalinligida bo‟lsa, parda sariq rangda ko‟rinadi (

sar
=6

10
-7
m). 
Kuzatish qaytgan yorug‟likda olib boriladi. Sovunli suvni nur sindirish ko‟rsatkichi 
n
=1,33 ga teng. J: h=0,13mkm 
26
.Shisha ponaning sirtiga, tik holda to‟lqin uzunligi 




5 82 10
7
,
m bo‟lgan 
yorug‟lik tushmoqda. Agar, pona sirtlari orasidagi burchak 

=20‟‟ va shishani nur 
sindirish ko‟rsatkichi n=1,5 bo‟lsa, shisha ponaning uzunlik birligiga to‟g‟ri keluvchi 
qorong‟i interferension yo‟llar sonini toping. J: 1smda 5ta tasma 
27
. Frenelning biko‟zgulari to‟lqin uzunligi 


486
m yorug‟lik bilan 
yoritilganda, ko‟zgularni kesishgan nuqtasida L=1 m masofada joylashgan ekranda 
kengligi ∆X=1mm bo‟lgan interferension yo‟llar hosil bo‟ladi. Yorug‟lik manbasi 
ko‟zgularni kesishgan nuqtasidan r=10 sm masofada joylashgan bo‟lsa, ko‟zgular 
orasidagi burchakni toping. J: α =60
o 
28.
Nur sindirish ko‟rsatkichi n=1,52 bo‟lgan shishadan yasalgan Frenel 
biprizmasiga to‟lqin uzunligi 


500
nm yorug‟lik tushmoqda. Agar, yorug‟lik 
manbasidan biprizmagacha bo‟lgan masofa d=50 sm va ekrandan biprizmagacha 
bo‟lgan masofa L=150 sm, interferension manzara kengligi ∆x=0,2 mm bo‟lsa, 
biprizmaning o‟tmas burchagini toping. J: α =120
o
29
. Nyuton xalqalarini hosil qilish uchun, ishlatiladigan yassi qavariq linzaning 
fokus masofasi topilsin. Agar, uchinchi qorong‟i xalqaning radiusi r
a
=1,1mm, nur 
sindirish ko‟rsatkichi n=1,6 va yorug‟lik to‟lqin uzunligi 


589
nm. Kuzatish, 
qaytgan nurda olib boriladi. J: F=0,46m 

---

176 
30.
Agar, ikkinchi va yigirmanchi qorong‟i Nyuton xalqalari o‟rtasidagi masofa 4,8 
mm bo‟lsa, uchinchi va o‟n oltinchi qorong‟i xalqalar o‟rtasidagi masofa, qanchaga 
teng? Kuzatish, qaytgan nurda olib boriladi. J: d=3,6mm 
31.
Maykelson inteferometri bilan qilingan tajribada, interferensiya manzarasini 
500 yo‟lga siljitish uchun, ko‟zguni 0,161 mm masofaga siljitish kerak bo‟ldi. 
Tushayotgan yorug‟likning to‟lqin uzunligini toping. 
J: 

=6,44

10
-7
m 
32.
Teshikli ekrandan, kuzatish nuqtasigacha bo‟lgan masofa 1 m. Ekran to‟lqin 
uzunligi 

 

5 10
7
m bo‟lgan moxromatik yorug‟lik bilan yoritilmoqda. Agar, manba 
nuqtaviy va manbadan ekrangacha bo‟lgan masofa 0,5m bo‟lsa, Frenel zonalarining 
beshinchisining radiusini toping. J: r
5
=12,5

10
-5
m 
33.
Dumaloq teshigli diafragmaga monoxromatik yorug‟likning (λ=0,6mkm) 
parallel dastasi normal tushadi. Ekranda difraksion manzara kuzatiladi. Diafragma bilan 
ekran o‟rtasidagi masofa qanday kattalikda bo‟lganida, difraksion manzaraning 
markazida qorong‟iroq dog‟ kuzatiladi? Teshik diametri 1,96mm. J: d = 0,8m 
34
. To‟lqin uzunligi 0,6 mkm bo‟lgan monoxromatik manbadan, 1,2m masofada 
joylashgan 2,2 mm diametrli diafragmaga, sferik to‟lqin tushmoqda. Agar, teshikka 
joylashgan Frenel zonalari soni 4 ga teng bo‟lsa, diafragmadan kuzatilayotgan 
nuqtagacha bo‟lgan masofani toping. 
J: d = 0,5m 
35. 
Agar, ekran bilan to‟lqin fronti orsidagi masofa 1 m bo‟lsa, to‟lqin uzunligi 0,5 
mkm bo‟lgan yassi to‟lqin fronti uchun, beshinchi va oltinchi Frenel zonalarining 
radiuslarining farqi va zonalar yuzasining nisbati topilsin. J: r
6
-r
5
= 0,14m