|
Demokratik jamiyat.
Demokratik jamiyatni barpo etish —
0 ‘zbekiston taraqqiyotining bosh maqsadi. Bu jamiyat kishilar
ning yuksak axloqiy-siyosiy va huquqiy madaniyatiga asosla-
nadigan demokratik taraqqiyotning yuqori bosqichidir. Bunday
jamiyat erkin uyushmalarning ko‘p qirrali aloqasi bolib, davlat
qonunlarini hurmat qilib bajaruvchi jamiyat tarkibiga kiruvchi
151
elementlarning nisbiy mustaqilligiga asoslanuvchi, turli ziddiyat
va ixtiloflarni qonun doirasida o‘zaro kelishuv, sabr-toqat va mu-
zokaralar orqali hal etishga asoslanuvchi jamiyatdir.
Yurtimizda bunday jamiyatni barpo etish barkamol inson
shaxsini shakllantirishni talab etadi. 0 ‘z navbatida, ma’naviy
yetuk avlod jamiyat taraqqiyotiga salmoqli hissa qo‘shadi. Bu-
gun bizning bosh strategik maqsadimiz bozor iqtisodiyotiga asos-
langan, qonun ustuvorligiga tayangan, erkin, demokratik jami
yat barpo etishdir. Undagi «erkinlik», «demokratiya», «qonun
ustuvorligi» so‘zlariga e’tibor qaratish kerak. Bu tushunchalar
0 ‘zbekiston qurayotgan jamiyatning qanday umuminsoniy ta-
moyillarga, qadriyatlarga asoslanishini ko‘rsatadi. Shuning uchun
ham mamlakatimizda yashaydigan barcha insonlar uchun mil-
lati, tili va dinidan qat’i nazar, munosib hayot sharoitini yaratib
berish, rivojlangan demokratik davlatlar kabi kafolatlangan tur
mush darajasi va erkinliklarini ta’minlash davlatimiz siyosatining
falsafiy mazmun-mohiyatini ifodalaydi. Bu — xalqimizning asriy
an’analariga, insonparvarlik mohiyatiga, milliy qadriyatlarimizga
sodiq qolgan holda rivojlangan davlatlar tajribalaridan shuncha-
ki nusxa ko‘chirmasdan, o‘zimizga xos va o‘zimizga mos yo‘lni
izchil davom ettirishni anglatadi. Bu jamiyat hayotini demokrat-
lashtirish va erkinlashtirish jarayonlarini yanada chuqurlashti-
rish, mamlakatimiz siyosiy hayotining barcha sohalarini, davlat
va jamiyat qurishni erkinlashtirish, aholining siyosiy faolligini
oshirish, siyosiy hayotda haqiqiy ma’nodagi ko‘p partiyaviylikni
qaror toptirishni bildiradi. Bu mahalliy hokimiyat va fuqarolar-
ning o‘zini o‘zi boshqarish organlari faoliyat doirasini kengayti-
rish, ularga davlat vakolatlarining bir qismini bosqichma-bosqich
o‘tkazib borish, nodavlat va jamoat tuzilmalarining huquq va
mavqeini oshirishni ko‘zda tutadi.
0 ‘zbekistonda demokratik jamiyat qurilishi jarayonlarining
huquqiy asosini 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida
ko‘ramiz. Konstitutsiya o‘ziga xos falsafiy mazmunga ega bolib,
unda 0 ‘zbekistonda qurilayotgan demokratik jamiyatning ustu
vor maqsadlari, tamoyillari, inson huquq va erkinliklari o‘zining
yaqqol ifodasini topgan.
152
Mustaqillik mamlakatimizga jahon sivilizatsiyasining eshigini
ochdi, uning teng huquqli a’zosi bo‘lish va dunyodagi eng rivojlan
gan davlatlar qatoridan munosib o‘rin egallash imkonini yaratdi.
Bugungi kunda xalqimizning ana shu yolda amalga oshirayotgan
ulkan bunyodkorlik faoliyati sivilizatsiyalashgan mamlakatlarga
xos hayot tarzini shakllantirishga qaratilgan.
«Sivilizatsiya» tushunchasi. Ma’lumki, lotin tilidagi «civil is»
so‘zi asosida shakllangan, fuqaroviy, ijtimoiy degan ma’nolami
anglatadigan mazkur tushunchani ilm-fan tarixida dastlab shot-
land tarixchisi va faylasufi A.Fergyusson (1723—1816) jahon tari
xiy jarayonining ma’lum bir bosqichini ifodalash uchun, fransuz
ma’rifatparvarlari esa aql-idrok va adolatga asoslangan jamiyat,
degan ma’noda ishlatgan edilar. Undan keyin ham sivilizatsiya
tushunchasiga turlicha mazmun berish davom etdi. Ayrim holda
uni madaniyatning, ba’zan faqat moddiy madaniyatning sinonimi
sifatida ishlatgan bolsalar, nemis faylasufi O.Shpengler esa, ak-
sincha, uni madaniyatning antipodi ma’nosida, ya’ni madaniyat
ning halok bolish jarayoni bosqichini xarakterlash uchun, ingliz
sotsiologi va tarixchisi A.Toynbi esa o‘ziga xos va nisbatan yopiq
bolgan jamiyatlarni ifodalash uchun ishlatgan.
Sivilizatsiya tushunchasining mazmunini belgilashda turfa xil-
lik hozirgi vaqtda ham saqlanib qolmoqda. Bu tushuncha: 1) ij
timoiy rivojlanishning yowoyilik va varvarlikdan keyin keladigan
bosqichini; 2) umuman kishilik jamiyati rivojlanishining ma’lum
bir bosqichini (masalan, neolit, nokapitalistik yoki hozirgi zamon
sivilizatsiyasi); 3) ma’lum bir ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyani; 4)
geografik jihatdan farqlanuvchi birliklarni (masalan, Yevropa
yoki Osiyo sivilizatsiyasi); 5) diniy mansubligiga ko‘ra, farqlanuv
chi madaniy birliklarni (masalan, xristian yoki islom sivilizatsi
yasi); 6) kelib chiqishi va planetar mansubligiga ko‘ra farqlanuvchi
birliklarni (masalan, Yer sivilizatsiyasi, Yerdan tashqaridagi sivi-
lizatsiyalar); 7) etnik asosga k o la farqlanuvchi ijtimoiy-madaniy
birliklarni (masalan, qad. Misr yoki Bobil sivilizatsiyasi) va shu
kabi ma’nolarni ifodalash uchun qollanib ke' moqda.
Sivilizatsiya tarixning, jamiyatning sifaiiy o'ziga xosligini,
u yoki bu mamlakat doirasida amal qiladigan, ishlab chiqarish
153
kuchlari, inson faoliyati, madaniyati tomonidan belgilanadigan
umumiy ijtimoiy qonuniyatlarning spetsifikasini ifodalaydi. Bu-
larning barchasi sivilizatsiyani yaxlit birlik sifatida mavjud bolishi
uchun imkoniyat yaratadi. Bu sifatiy xususiyatlarning yo‘qolishi
sivilizatsiyaning halokatini anglatadi.
Ushbu mulohazalardan shuni xulosa qilib aytish mumkinki,
sivilizatsiya tushunchasi muayyan xalq, mamlakat (jamiyat)ga
yoki uning rivojlanishining sifatiy jihatdan farqlanuvchi ayrim
bosqichlariga nisbatan ishlatilgandagina, u aniq ilmiy mazmunga
va demakki, metodologik ahamiyatga ega boladi. Aynan etnik
birliklar, mamlakatlar darajasida sivilizatsiyaning o‘ziga xosligi,
asosiy xarakteristikalari o'zini yaqqol namoyon etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
