Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I

Zamonaviy  axloqiy tarbiyada kosmopolitizn ga  moyillik. 
Hozirgi 
paytda  globallashuv jarayoni  hayotimizga  tez  sur’atlar  bilan  kel- 
moqda.  Uning  ijobiy  tomonlari  birinchi  navbatda  turli  sohalarda
315

---

(jumladan, iqtisod, siyosat, madaniyat sohalarida) davlatlar va xalq- 
lar o‘rtasidagi integratsiya va hamkorlik aloqalarining kuchayishiga 
xizmat  kundan-kunga  kengayib  va  rang  baranglashib  bormoqda. 
Shu bilan birga  dunyoda barcha  odamlar  ham  ezgu  niyatlar bilan 
ish  olib  boradi,  deyish  qiyin.  Ba’zilar  buzg‘unchi  kuchlar  uchun 
jahonda yagona  axborot  maydonining  vujudga  kelishi  ham bunda 
«ayni  muddao»  bo‘ldi.  Ular zudlik bilan bu  qudratli vositani  ham 
o‘z qabih niyatlari yolida ishga solish harakatiga tushdilar.
Taraqqiyotga  tahdidning  zamonaviy  ko‘rinishlaridan  biri  bu 
«Ommaviy madaniyat» bolib,  u  o‘tgan  asrning ikkinchi yarmida 
G'arbda  «pop  kultura»  nomi bilan vujudga  kelgan.  Uning  asosiy 
maqsadi  insonning  ma’naviy  yuksalishiga  to‘sqinlik  qilish,  mil­
liy madaniyatlar  chegarasini buzib,  bir xillikni  o‘rnatishdan  ibo- 
ratdir.  U  millat,  ma’naviyat,  qadriyat  kabi  tushunchalarni  inson 
ongidan butunlay o‘chirib tashlab,  manqurtga aylangan olomonni 
shakllantiradi.  Bugungi kunda «ommaviy madaniyat»  G ‘arb dun- 
yosidagi madaniy hayotni izdan chiqarib,  oila,  nikoh,  axloq bilan 
bogliq qadriyatlarga putur yetkazgan holda butun  olamga giyoh- 
vandlik,  gomoseksualizm,  SPID,  egoizm,  sadizm  kabi  illatlarni 
tarqatmoqda.  Bu kabi illatlarni o‘zida mujassam etgan  «ommaviy 
madaniyat»  gfoballashuv  sharoitidagi  axborotning  shiddatli  oqi- 
midan foydalanib, milliy madaniyatlar qiyofasini o‘zgartirishga va 
xalqlar turmush tarzini yaqinlashuviga sabab bolm oqda.  Bir so‘z 
bilan aytganda «ommaviy madaniyat»  dunyoda bir xillikni shakl- 
lantirmoqda.  Inson  hayotida  bir  xillik  zerikarli  va  mazmunsiz 
yashashga olib keladi.
Globallashuvning  eng  dolzarb  bolgan  madaniyatlararo  mu- 
nosabatlardagi  bu  tendensiyalari  bizning  davrimizda  ziddiyat 
ko‘rinishini kasb etmoqda. Ana shunday «madaniy qarash»lardan 
biri  kosmopolitizm  (yun.  kosmorolites  —  dunyo,  olam,  dunyo 
fuqarosi)  bolib,  bu  oqim  tarafdorlari  yagona  dunyo,  universa- 
lizm g‘oyasini ilgari suradilar.  «Yagona dunyo erkin fuqarosi»ning 
bu  g‘oyasi  go‘yoki  har  qanday  millat  va  mamlakat  manfaatlari- 
dan ustun turadi.  Ularning qarashlariga ko‘ra hech qanday millat 
yoki  mamlakat  yo‘q,  hamma  bir  xil  dunyo  xalqlaridir.  Bu  g‘oya 
ham   «Ommaviy madaniyat»ning ko‘rinishlaridan biridir.
316

---

Milliy  madaniyatimiz  har  doim  tahdidlarga  uchrab  kelgan.
XX asrgacha gegemonlikni istagan bosqinchi kuchlarning qarshi- 
ligiga uchrab kelgan bo‘lsa,  endilikda mafkuraviy qurol birlamchi 
bo‘lgan global  zamonamizda hudud tanlangan qator muammolar 
tahdid  solmoqda.  Bu  muammolar  madaniy  chegaralarni  buzib, 
milliy  birliklarga  ba’zan  oshkora,  ba’zan  esa  yashirin  ravishda 
o‘zining  salbiy  ta’sirini  ko‘rsatmoqda.  «Ommaviy  madaniyat» 
millat  va  xalq  tanlamaydi.  Shu  bois  ko‘p  millatli  0 ‘zbekiston 
xalqi uning har qanday shakllariga yo‘l bermasdan yagona  milliy 
mafkura  atrofida birlashishi maqsadga muvofiqdir.