Mexanika (MD) fani bo’yicha asosiy tushinchalar va ta’riflar

29Muftalarning turlari va tuzilish
. Muftalar dеb, val, o’q, stеrjеn, truba va shu kabi dеtallar-ning uchlarini bir-biriga ulash uchun xizmat qiladigan vositalarga aytiladi. Muftalar mеxanik, elеktromagnitli, gidravlik yoki pnеv-matik bo’lishi mumkin. Mashina dеtallarida faqat vallarning uchini yoki vallarga o’rnatilgan dеtallarni bir-biri bilan ulaydigan va burovchi momеntni uzatadigan mеxanik muftalarni o’rganilad
. Ular vazifasi va tuzilishiga ko’ra, quyidagi uch guruhga bo’linadi: 1. Doimiy biriktirilgan muftalar: bunday muftalardan foydalanilganda mashina ishini to’xtatmay turib, vallarni bir-biridan ajratish mutlaqo mumkin bo’lmaydi. 2. Boshqariladigan ulovchi muftalar: bunday muftalar vositasida mashina ishini to’xtatmagan holda, zarur bo’lgan holda vallarni ulash yoki ajratish mumkin. 3. O’z-o’zini boshqaruvchi (avtomatik) muftalar; bunday muftalar, ko’pincha, saqlagich sifatida ishlatiladi, ya’ni mashinaning normal ishlashi uchun talab qilingan sharoit ta’minlanmagan hollarda avtomatik ravishda vallarni bir-biridan ajratadi va talab qilingan normal sharoit yaratilishi bilan ajratilgan vallar mufta vositasida avtomatik ravishda yana ulanadi.
. Doimiy biriktiruvchi muftalar, turlari, tuzilishi va hisobi Tishli muftalarning kamchiligi shundan iboratki, valning hamma turdagi siljishlarini kompensasiyalay oladi. a) b) v) 12.2-rasm. Mufta elementlarining mustahkamligi bir xil bo’lishi uchun zarur o’lchamlarni tanlashda quyidagilarga amal qilish tavsiya etiladi. Ajraluvchi sirtlari val o’qiga tik bo’lgan muftalar val uchiga ma’lum tig’izlik bilan o’tkazilgan ikkita flanes (yarim-mufta) dan iborat bo’ladi. Yarimmuftalar aylana bo’ylab joylashgan bir necha bolt yordamida bir-biriga biriktiriladi va vallarga shponkalar vositasida mahkamlab qo’yiladi. Ajratish va yig’ish ishlarini osonlashtirish va bunda vallarni o’q bo’ylab siljitish zaruriyatidan qutulish maqsadida ajralish sirti valga parallel bo’lgan ikki pallami muftalardan foydalaniladi. Pallalar valga shponka yordamida o’rnatilib, bir-biriga boltlar vositasida biriktiriladi. Yuqorida ko’rib chiqilgan muftalarning tuzilishi vallarning aniq o’qdosh bo’lishini, ishlash jarayonida esa muayyan bir vaziyatni egallashini talab etadi. Doimiy biriktirilgan muftalarning ko’rib chiqilgan konstruksiyalari esa valning siljishiga imkon bermaydi