Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

botish darajasi  deyiladi.  Kemaning  yo‘l  qo‘yiladigan  eng  ko‘p  botish 
darajasi, kema korpusida qizil chiziq bilan belgilanadi. Uni vater chiziq (g
ollandcha  –  «vater»  –  suv)  deyiladi.  Kema  vater  chiziqqacha  botganda  siqib 
chiqarilgan suvning og‘irligi kemaning suv sig‘imi deyiladi.
1. Kemalar qaysi suvda ko‘p yuk ko‘tara oladi, daryo suvidami yoki dengiz 
suvidami? Nima uchun?
2. Jismlarning suzish shartlarini aytib bering.
3. Qanday suvda odam cho‘kmaydi?
4. Havo sharlari ko‘tariladigan balandlik chegaralanganmi?
5. Тuxum toza suvda cho‘kadi, ammo sho‘r suvda suzib yuradi. Sababini 
tushuntiring va tajribada tekshirib ko‘ring.
• 
Arximed haqida afsona. Sirakuza podshosi Giyeron o‘ziga oltindan 
toj yasattiradi. Usta yasagan tojning sof oltindan yasalganligini 
tekshirishni Arximedga buyuradi. Podsho tojni sindirmay unda aralashma 
bor yo‘qligini tekshirishni uqtiradi. Buning uchun toj zichligini sof oltin 
zichligi bilan solishtirish kifoya edi. Massani tarozida o‘lchanadi. Lekin 
toj hajmini qanday aniqlash mumkin? O‘ylay-o‘ylay charchagan Arximed 
hammomga boradi va suvli hovuzchaga tushib, suv toshib ketganini ko‘radi 
va «Evrika!», ya'ni «Тopdim» deb xitob qilib shu holatda laboratoriyasiga 
yugurib ketgan. Topgan usuli 16-mavzudaga 19-rasmda keltirilgan.
42-rasm.

---

69