Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda, uni dastlabki 
holatiga qaytaruvchi kuch hosil bo‘ladigan muvozanatga turg‘un 
muvozanat deyiladi (57-a rasm).
Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda, uni muvozanat 
hola 
tidan yanada ko‘proq uzoqlashtiradigan kuch hosil bo‘ladigan 
muvo zanatga  turg‘unmas muvozanat deyiladi (57-b rasm).
Jismlarning massa markazi  va uni aniqlash. Muvozanat turlari

---

III bob. Jismlarning muvozanati. Oddiy mexanizmlar
86
86
 
a) 
b) 
d)
57-rasm.
Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda uning holatini 
o‘zgartiradi gan hech qanday kuch hosil bo‘lmasa,  farqsiz muvozanat 
deyiladi (57-d rasm).
Shunday tajriba o‘tkazaylik. Fizika darsligini olib, uning tagiga 
chizg‘ichni qo‘yaylik. Chizg‘ichni bir uchidan sekin ko‘tara 
boshlaylik (58-a, b rasm). Shunda chizg‘ich stol bilan ma’lum bir 
burchak hosil qilganda kitob ag‘darilib tushadi. Demak, jismning 
muvozanatda bo‘lishi tayanch holatiga ham bog‘liq ekan.
 
a) 
b) 
d)
58-rasm.
Tayanch yuzasiga ega bo‘lgan jismning 
og‘irlik markazidan o‘t 
kazilgan vertikal 
chiziq tayanch yuzasidan chiqib ketsa, 
jism ag‘da riladi (58-d rasm).
Demak, tayanch yuzasi qancha katta 
bo‘l 
sa, muvozanati shunchalik barqaror 
bo‘ladi.
1. Massa markazi deganda nima tushuniladi?
2. Jismlarning massa markazi amalda qanday aniqlanadi?
3. Ikkita bir xil to‘rtburchak shaklga ega bo‘lgan jismdan birining massa 
markazi tayanchdan hisoblanganda balandroq bo‘ldi. Bu jismlardan qaysi 
birining muvozanati turg‘unroq bo‘ladi?
4. Devorga o‘ng tomoningiz bilan suyanmasdan qapishib turing. Endi chap 
oyog‘ingizni ko‘taring. Bu holatda qola olasizmi? Nega?
5. Nima sababdan ko‘pchilik yurganda qo‘lini silkitib yuradi?

---

87