Mexanik harakat

Koordinatalar tizimi---Jism harakati biror qo’zg’almas jismga yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatlanuvchi jismga nisbatan, eng murakkab holda esa, aylanma harakat qiluvchi jismga nisbatan qaraladi. Dekart yoki qutb koordinata sistemasi shu jismga o’rnatiladi. Bu sistema soat bilan birga sanoq sistemasini tashkil qiladi.
Dekart koordinata sistemasi o’zaro perpendikulyar uch o’qdan (x,y,z) iborat. Qutb koordinata sistemasi esa O qutb (markaz)dan o’tuvchi gorizontal chiziq va r radius vektoridan iborat. Gorizontal chiziq va r oralig’idagi burchak f erkin o’zgaruvchi hisoblanadi. M moddiy nuqtaning fazodagi holati Dekart koordinata sistemasida 3 o’zgaruvchi x,y,z bilan aniqlanadi va M (x,y,z) ko’rinishda yoziladi. Qutb koordinata sistemasida M moddiy nuqta holati Fi-MON burchak yordamida aniqlanadi. (2-rasm).
Markazlari O o’zaro mos kelgan har ikki sistemada M nuqtasini aniqlovchi koordinatalar x,y,z qutb koorinata sistemasidagi radius-vektor proektsiyalariga rx,ry,rz ga mos keladi. Demak, ikki sistemada o’zaro koordinata almashtirish mumkin. Fizikada geometriya elementlaridan, vektor va ular ustida amallardan keng foydalaniladi.