Mеvalar, ularning tuzilishi va хilma-хilligi. Mevalarning klassifikasiyasi. Urug‘ va mevalarning tarqalishini, о‘ziga xos moslanishlari. Reja

Apokarp, sinkarp, lizikarp, parakarp mevalarning tuzilishi
Apokarp mevalar. Eng sodda tuzilishdagi meva turi bargak mevadir. Meva bir necha bargaklar yig‘indisidan tashkil topishi ham mumkin. Bunda murakkab bargak deb ataladigan meva turi kelib chiqadi.
Bargak turidagi mevalarning evolyusiyasi natijasida, ya’ni urug‘lar sonining kamayishi tufayli ulardan yong‘oqcha turidagi mevalar kelib chiqqan.
Bargak mevaning ikkinchi bir evolyusion yо‘nalishi dukkak mevani keltirib chmqargan.
Meva yonligining о‘rta qavati mezokarpning sersuvlashishi va ichki endokarp qavatning yog‘ochlashishi hamda urug‘lar sonining kamayishi natijasida bargakdan danakli meva kelib chiqqan.
Apokarp mevalar. Apokarp mevalarning har bir mevalari bita mevabargdan (urug‘chidan) hosil bо‘lgan. Apokarp mevalardagi urug‘larning soniga qarab kо‘p urug‘li yoki bir urug‘li bо‘ladi, mevalarning soniga qarab: polimer va monomer bо‘ladi. Mevalar meva pо‘stining tuzilishiga qarab quruq va hо‘l bо‘ladi (90-rasm).
Apokarp mevalar, asosan kо‘p mevalilar qatoriga kirib, burchakdoshlar, ra’noguldoshlar ba’zi bir pallali о‘simliklar va boshqalarda uchraydi. Bu guruh mevalarga: 1) Bargak – quruq, kо‘p urug‘li meva, bitta mevabargdan hosil bо‘lgan bir tomonidan ochiladi (ayiqtovondoshlarga xos mevalar). 2) Kо‘p yong‘oqcha – har bir mevasida bittadan urug‘i bо‘lgan quruq meva (g‘ozpanja, kо‘pchilik ayiqto-
vondoshlar, ra’noguldoshlar). Bu guruhga qulupnoy ham misol bо‘lib, qulupnoyning ustunchasi tez tushib ketib, gul о‘rni kuchli о‘sadi. 3) Kо‘pdanakli va danakli meva. Kо‘pdanakli mevaga malina, maymunjon misol bо‘ladi. Bu о‘simliklarning mevasi kо‘p mayda danak bо‘lib, umumiy gul о‘rnida joylashgan. Har bir danakcha hо‘l, yupqa ekzokarpiy, mezokarpiy va toshsimon qattiq endokarpiydan iborat bо‘lib, ichida bitta urug‘ joylashgan. Meva pishganda har bir danakcha umumiy gul о‘rnidan tez ajraladi. Bir danakli mevalarga ra’noguldoshlar oilasiga mansub о‘simliklar kirib, mezokarpiy yaxshi rivojlangan, qattiq endokarpiy ichida murtak joylashgan (gilos, olcha va boshqalar). 4) Dukkak meva – dukkak bargakchadan ham qorin, ham yelka chokidan (dorsoventral) (о‘rta tomir) ochilishi bilan farq qiladi. Dukkak bitta mevabargdan hosil bо‘lgan bir va kо‘p urug‘li quruq meva (kapalakguldoshlar, sezalpinlar, mimozasimonlar).