Metrologiya va standartlashtirish

ISHNING BAJARILISH TARTIBI:

Shuni ham ta`kidlash kerakki, reverberasion kameradagi tovush tebranishlarining diffuziyalanganlik darajasi chegaraviy chastotaga ham bog’liq, chunonchi, bu chastota kameraning eng kichik hajmini aniqlab beradi. Ayniqsa nurlantirgichlarning quvvatini o’lchashda chegaraviy chastota aniq o’lchanishi talab qilinadi, chunki bunda tovush tebranishlarining kamera devorlaridan kaytish yo’nalishlari notekislikni keltirib chivaradi.

Reverberasion kamerada tovush nurlantirgichlari uning turli nuqtalariga o’rnatiladi va zarur bo’lgan akustik maydon hosil qilinadi.

Reverberasion kamerada yaxshi akustik maydonini hosil qilish uchun quydagi ko’rsatigan talablarni xisbga olish zarur:

1) kameraning minimal hajmi pastki chegaraviy chastotaga bog’liq, chunonchi, uning oshib borishi bilan chastota kamayadi;

2) o’rtacha tovush yutish koeffisienti ;

3) kamerada tebranishlarning chastota bo’yicha normal taxsimlanishi uning o’lchovlari nisbatiga bog’liq bo’ladi.

 

14-rasm. Reverbiratsion kameraning ichki ko’rinishi va jihozlari

Kameraning to’la hajmi buyicha tovush yaxshi taxsimlanishi uchun uning barcha devorlari tovushni qaytaruvchi va parallel bo’lmasligi zarur. Bu talablar bajarilishi uchun kamera devorlarining qarama–qarshi yuzalari bir biri bilan ni tashkil etishi kerak. To’g’ri burchakli xonalarda kamera o’lchamlarining nisbati turlicha bo’lishi mumkin. Kameraning to’la hajmi buyicha tovush yaxshi taxsimlanishi uchun barcha devorlari tovushni qaytaruvchi bo’lishi zarur.

Chunonchi, bu shart bajarilishi uchun yuzalariga g’isht va temir–beton devorlar o’rnatiladi va 1–2 sm qalinlikda suvoq qilinadi. So’ng temirli emul`siya surtilib, keyin kraska qilinadi. Ko’p hollarda reverberasion kamera o’ziga xos bo’lgan qurilish korobkasiga ega bo’ladi, binobarin, bu korobka aloxida fundament bilan binoning ichida joylashtiriladi.

Kamerada akustik o’lchashlar tovush manbaidan va chegaralovchi yuzalardan uzoqroqda olib boriladi, chunonchi, bu shartlar bajarilishi uchun o’lchash nuqtasini tovush manbai yaqiniga joylashtirish mumkin emas. O’lchash nuqtasi bilan tovush manbai orasidagi masofani aniqlash uchun munosabatdan foydalanish qulay, bunda A– reverberasion kameradagi tovush tebranishlari yutilishining umumiy ekvivalent maydoni.

Reverberasiyaning statik nazariyasiga asosan tovush manbai o’chirilgandan so’ng yopiq xonada reverberasilanuvchi tovushning so’nishi ekvivalent yutilishga bog’liq bo’ladi. GOST 12.1.025 ga muofiq reverberasion kamerada tovush tebranishlari yutilishining umumiy ekvivalent maydoni quydagi formuladan xisoblab topiladi:

, (11)

bunda V–reverberasion kameraning hajmi;

T–reverberasiya vaqti.

Xonadagi tovush yutilishining umumiy ekvivalent maydoni quydagi formuladan xisoblab topiladi:

A = _sS_v

(12) bunda S_v – xonadagi yuzalarning chegaralangan maydoni;

_s – o’rtacha tovush yutish koeffisienti.

Reverberasion kamerada diffuziyalangan tovush madonini hosil qilish chastotaga bog’liq bo’lib, TAJRIBAlar asosida xar bir aloxida olingan kamera uchun chastotaning kritik qiymatlari aniqlangan. Shu nuqtai nazardan olganda kameraning shunday minimal hajmi mavjudki, undan kichik xajmli kameralarda diffuziyalangan tovush madonini hosil qilish imkoni bo’lmaydi. Xajmi 100 dan 180 m³ gacha bo’lgan reverberasion kameralarda chastota quydagi ifodadan xisoblab topiladi:

, (13) bunda –kritik chastota.

GOST 12.1.027–80 ga muofiq reverberasion kameralar va maxsus reverberasion xonalarda qo’llaniladigan kameralarning hajmi 100 dan 300 m³ gacha, GOST 12.1.025–81 ga muofik esa – 200 dan 300 m³ gacha bo’lishi shart. Xajmi 300 m³ dan ortiq bo’lgan xona va kameralarda akustik o’lchashlarni oktava chastotaviy polosalarida amalga oshiriladi, ya`ni 63 (50–80) Gs. Kichik hajmdagi kameralarda o’lchashlarni o’tkazish uchun chastotaviy diapazonni chegaralash lozim bo’ladi (2–jadval).

2–jadval

Uchdan bir oktavali polosaning o’rtacha geometrik chastotasi, Gs	125	160	200
Kameraning eng kichik hajmi, m^3	150	100	70

Reverberasion kamera eng kichik tomonining eng katta tomoniga nisbati 1:3 dan oshib ketmasligi kerak, ya`ni 0,06 dan katta emas, o’rtacha tovush yutilish koeffisienti esa 0,2 dan katta emas.

Reverberasion kamerani attestasiyadan o’tkazishda quydagi parametrlar aniqlanadi:

1. 
   kameradagi flyuktasiya darajasi;
   
2. 
   tovush maydonining diffuziyalanganlik ko’rsatkichi;
   
3. 
   reverberasiya vaqtining chastotaviy xarakteristikalari.
   

TAJRIBA:

Reverberasion kameradagi f_kr kritik chastota 500 Gs ga tengligi o’lchangan bo’lsa, reverberasion kameraning hajmi aniqlansin.

Echilishi:

f_kr =

Reverberasion kamera hajmining chastotaga bog’lanishi quyidagi formuladan topiladi

V =?

(1)

Hajmni topish uchun (1) tenglamani o’ng va chap tomonlarini kubga ko’taramiz,

(2)

tenglamadan V ni ifodasini topamiz, ya`ni

(3)

berilganlarni o’rniga qo’ysak

Javob:.