Metrologiya va standartlashtirish fanidan Ma’ruza matni Navoiy 2023

Takrorlash uchun savollar:
1.“Metrologiya va standartlashtirish” fanining rivojlanish tarixi haqida nimalarni bilasiz?
2.Sifatning virtual sxemasini izohlab bering?
3. “Metrologiya va standartlashtirish” fanining maqsad va vazifalari?


Mavzu yuzasidan mustaqil ishlar:

1. 
   Metrologiya va standartlashtirish fanining ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishdagi tutgan o’rni.
   

Mavzu yuzasidan test savollari:

Qiyinlik darajasi	Test topshirig’i	To’g’ri javob	Muqobil javob	Muqobil javob	Muqobil javob
1	MOZM qanday tashkilot?	*Metrologiya sohasida qonunlashtiruvchi tashkilot	Xalqaro savdo tashkiloti	Xalqaro standartlashtirish tashkiloti	Xalqaro birliklar tizimi
1	Metr etaloni qachon va qayerda qabul qilingan?	*1791 yil Fransiyada qabul qilingan	1875 yil Ispaniyada qabul qilingan	1893 yil Moskvada qabul qilingan	1793 yil Leningrad shahrida abul qilingan
1	Mina qanday o’lchov birlik bo’lgan?	*Vaqt o’lchov birligi	Massa o’lchov birligi	Uzunlik o’lchov birligi	Temperatura o’lchov birligi
1	1 metr Yer meridian uzunligining necha bo’lagiga teng etib belgilangan	*1x10^-7	1x10^-^9	1x10^-^14	1x10^-^5
1	KARAT o’lchov birligining ma’nosi nima?	* Loviya doni	Bug’doy doni	Mosh doni	Guruch doni
1	VTO qanday tashkilot?	*Xalqaro savdo tashkiloti	Metrologiya sohasida qonunlashtiruvchi tashkilot	Xalqaro standartlashtirish tashkiloti	Xalqaro birliklar tizimi
1	Xalqaro konvensiya qachon qabul qilinadi?	*1875 yil Parijda 17 ta davlat tomonidan qabul qiliadi	1791 yil Fransiyada 20 ta davlat tomonidan qabul qilinadi	1893 yil Moskvada 17 ta davlat tomonidan qabul qilinadi	1793 yil Leningradda 20 ta davlat tomonidan qabul qilinadi
2	1 metr vakuumda to’lqin uzunligining …. ga teng	*1650763,73	1750763,73	1850763,73	1950763,73
2	….. bosh barmoqni hisobga olmaganda qolgan to‘rttasining kengligi	*Ladon	fut	pyad	quloch

2-MA’RUZA. Mavzu: Metrologiya bo‘yicha umumiy ma’lumotlar. Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va taʼminot. Metrologiya va standartlashtirish bo‘yicha xalqaro tashkilotlar. Metrologiya bo‘yicha asosiy atamalar.
Reja:

1. 
   Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta’minot.
   
2. 
   “Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” bo‘yicha xalqaro tashkilotlar.
   
3. 
   Metrologiya bo‘yicha asosiy atamalar.
   

1. 
   Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta’minot
   

O‘lchash informatsiyasiga nafaqat miqdor bo‘yicha talablar, balki sifat bo‘yicha ham talablar qo‘yiladi. Bunga uning (o‘lchashning) aniqligi, ishonchliligi, tan narxi va samaradorligi kabi tavsiflar kiradi.
Bu sifat tavsiflarining barchasining asosida metrologik ta’minot yotadi. Metrologik ta’minotni shunday ta’riflash mumkin:

• 
  o‘lchashlar birliligini ta’minlash va talab etilgan aniqlikka erishish uchun zarur bo‘lgan texnikaviy vositalar, tartib va qoidalarning, me’yorlarning, ilmiy va tashkiliy asoslarning belgilanishi va tadbiq etilishi.
  

Ushbu tavsifdan kelib chiqib aytish mumkinki, metrologik ta’minotning vazifasiga quyidagilar yuklatilgan:

• 
  o‘lchash vositalarining ishga yaroqliligini tashkil etish, ta’minlash va tadbiq etish;
  
• 
  o‘lchashlarni amalga oshirish, uning natijalarini qayta ishlash va tavsiya etish borasidagi me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqish va tadbiq etish;
  
• 
  hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazish;
  
• 
  o‘lchash vositalarining davlat sinovlari;
  
• 
  o‘lchash vositalarining va uslublarining metrologik attestatsiyasi va hokazolar.