Metrologiya va elektr

10.4-masala. 
        mantiqiy  amalini  bajaruvchi  blokda  (10.9-a  rasm) 
manba kuchlanishi 15 V. Rezestorning qarshiligi 
 
 
 = 1 kOm, 
 
 
=100 Om. Agar 
                                                      
128
 Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor - New Delhi: India, 2009. (1-adabiyot, 129-bet) 

---

168 
 
   =  50  bo’lsa,  tranzistorning  berk  va  ochiq  holatiga  mos  keladigan  kirish 
kuchlanishi qiymatini toping. 
Yechish. Tranzistorning ochiq holatiga mos keladigon baza toki  
 
 
= 
 
  
 
  = 
  
      
=  3  mA, 
 
   
ni  kuchlanish  kichik  bo’lgani  uchun  hisobga 
olmasak,  tranzistorning  ochiq  holatiga  mos  keladigan  kirish  kuchlanishi 
 
   
= 
 
 
 
 
=3
 1=3 V. 
Binobarin,  tranzistorning  ochiq  holati  uchun  kuchlanish 
 
   
   3,0  V  ga  va 
berk holati esa kichikroq kuchlanishga to’g’ri keladi. 
10.5.  Simmetrik  triggerda  (10.8-rasm)  tranzistorlarning  parametri 
   =60  va 
 
  
=  1  mkA.  Kollektor  va  baza  zanjirlarning  manba  kuchlanishi  mos  ravishda  15 
va  1,5  V.  Agar  kollektor  zanjiridagi 
 
 
=10  kOm  bo’lsa,  triggerning  ishonchli 
ishlashi uchun baza zanjiridagi 
 
 
 qarshilik va 
 
 
 tok topilsin.
129
 
10.6.  Elekton-nur  trubkaning  vertikal  og’ish  plastinalariga  ta’sir  etuvchi 
qiymati  15  V  bo’lgan  o’zgaruvchan  kuchlanish  berilgan.  Nurni  xuddi  shunday 
og’ishi  uchun  qanday  o’zgarmas  kuchlanish  berish  kerak?  Agar  gorizontal  va 
vertikal  plastinkalarga  bitta  elektr signal berilsa, ekranda  yoritilgan  chiziq  og’ishi 
qanday bo’ladi? 
10.7.  Qanday  aralashmalar  (fosfor,  alyuminiy,  mishyak,  surma,  galliy,  bor, 
kremniy,  uglerod)  aralashganda  germaniy  yarim  o’tkazgichiga  elektron  va  kovak 
o’tkazuvchanlik sifatini beradi? 
 
10.9-rasm 
                                                      
129
 N.V. Raghavendra, Krishnamurthy. Engineering metrology and Measurement. Stanford University Press, / 2013. 
(3-adabiyot, 128-bet) 

---

169 
 
10.8.  Triggerning  ochiq  va  berk  holatlarida  uning  tranzistorida  ajralayotgan 
quvvat  topilsin.  Manba  kuchlanishi  5  V,  tranzistorning  to’yingan  holatida 
kollektor-emitterdagi 
 
  
  =  0,2  V.  Kollektorning  teskari  toki 
 
      
   2,5  mkA, 
kollektor rezistorning qarshiligi 
 
 
= 1,5 kOm.  
10.9.  Mantiqiy  ‘’VA’’  amalni  bajaruvchi  blokning  sxemasi  (10.9-b  rasmda) 
keltirgan.  Kuchlanish  bo’lgichiga  (
 
   
 
 
=5)  U=  15  V  kuchlanish  berilayotgan 
bo’lsa,  chiqish  qismlaridagi  kuchlanishning  ishorasini  o’zgartira  oladigan  kirish 
qismlariga beriladigan minimal kuchlanish topilsin.
130