Metrologiya va elektr

Mustaqil yechish uchun masalalar 
7.7.  Raqamli  ommetr  diapazonlari  10  va  100  Om,  1  va  100  kOm,  1  MOm. 
Agar barcha diapazonlarda o‘zgarmas koeffitsiyentlar s=0.3%  va b=0.1% bo‘lsa 5, 
70 va 300 Om, 1 va 400 kOm qarshiliklarni o‘lchashda yuzaga keladigan eng katta 
nisbiy xatolik aniqlansin. 
7.8. Raqamli voltmetr 100 mV, 1, 10 va 100 V nim diapazonlarga ega. Agar 
barcha nim diapazonlarda o‘zgarmas koeffitsiyentlar b=0.6 va c=0.25% bo‘lsa, 70 
mV, 0.6, 3 va 75 V kuchlanishlarni o‘lchaganda yuzaga keladigan nisbiy xatoliklar 
aniqlansin. 

---

116 
 
7.9.  Raqamli  o‘lchash  asbobi  (tester)  tok  bo‘yicha  quyidagi  diapazonlarda 
ishlaydi:  10  va  100  mA;  1  va  10  A.  Agar  shu  o‘lchash  asbobining  ko‘rsatilgan 
diapazonlari  uchun  o‘zgarmas  koeffitsiyentlari  c=1  va  b=0.25%  bo‘lsa  5  va  40 
mA; 0.3 va 1 A toklar qanday nisbiy xatoliklar bilan o‘lchanishi mumkin? 
7.10.  Raqamli  ampermetrning  8  ta  nimdiapazoni  mavjud  bo‘lib  har  bir 
keyingi nimdiapazon oldingisidan 10 barobar katta. Birinchi nimdiapazon o‘lchash 
chegarasi  10  mA.  Bu  ampermetr  bilan  qanchagacha  tokni  o‘lchash  mumkin? 
Qanday nimdiapazonlarda 50mA; 2 va 15 A toklarni o‘lchash kerak bo‘ladi? 
7.11. Yuqori chastotalarni o‘lchashga mo‘ljallangan raqamli chastotametr 5 ta 
diapazondan  iborat:  1,  10  va  100  kGs;  1  va  10  MGs.  Agar  barcha  diapazonlarda 
o‘lchash  asbobining  o‘zgarmas  koeffitsiyentlari  c=0.2  va  b=1.5%  bo‘lsa, 
o‘lchanayotgan 5, 25 va 100 kGs; 5 MGs chastotalarda nisbiy xatoliklar aniqlansin.  
7.12.  Elektr  energiya  hisoblagichining  pasport  berilmalari    quydagicha:  120 
V, 10A, 1 kVt soat – 625 disk aylanish. Agar disk 10 minutda 450 marta aylangan 
bo`lsa  hisoblagichning  nominal  doiyimiysini,  tuzatma  koeffitsiyenti  va  yuklama 
quvvatini aniqlang.
92
 
7.13 Elektr energiya hisoblagichning pasport berilmalari: 200 V, 5 A, 50 Gs, 
1kVt∙soat -1280 disk aylanishi. U 220 V kuchlanish va 5 A tokda tekshirilganda 6 
minutda 150 marta aylangan. Hisoblagichning nominal 
 
   
 va 
 
 
 doyimiylarini, 
uning nisbiy xatoligini va tuzatma koeffitsiyentining aniqlang. 
7.14.  O`zgaruvchan  tok  elektr  zanjiriga  ulangan,  kuchlanish  –  220  V, 
chastotasi  – 50  Gs  bo`lgan  energiya  hisoblagich  15  soatda  11600  marta  aylanadi. 
O`zgarmas yuklamada va 
4800

n
C
 Vt s /ayl. bo`lganda yuklama tokini aniqlang. 
7.15. Kuchlanishi 220 V chastotasi 50 Gs bo‘lgan o‘zgaruvchan tok zanjiriga 
ulangan elektr energiya hisoblagichi 15 soat davomida 5800 marta aylangan. Agar 
yuklama bir xil bo‘lib, hisoblagichning o‘zgarmas doimiysi 
 
 
       
    
   
 bo‘lsa, 
yuklama toki va sarf bo‘lgan energiya miqdori topilsin. 
93
 
                                                      
92
 Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor - New Delhi: India, 2009. (1-adabiyot, 89-bet) 
93
 N.V. Raghavendra, Krishnamurthy. Engineering metrology and Measurement. Stanford University Press, / 2013. 
(3-adabiyot, 78-bet) 

---

117