Metrologiya va elektr

§7.2. Raqamli o‘lchash asboblariga doir masalalar 
7.1-masala.  Raqamli  o‘lchash  voltmetrda  6-hadli  o‘zgartirish  vaqti  20  n.s. 
bo‘lgan analog K1107PVZ-rusumdagi o‘zgartgich mikrosxema mavjud. Agar shu 
                                                      
88
 Truls Norby. Electrical measurements. University of Oslo. Norway. 2010. (2-adabiyot, 103-bet) 
89
 N.V. Raghavendra, Krishnamurthy. Engineering metrology and Measurement. Stanford University Press, / 2013. 
(3-adabiyot, 71-bet) 

---

108 
 
o‘zgartgichdagi  tayanch  kuchlanish 
 
 
          absolyut  xatoligi    
 
 
       ,  ikkinchi  hadli  komparatorining  absolyut  xatoligi    
  
            va 
ikkinchi  hadli  komparator  kirish  tayanch  kuchlanishi  shakllantirgichning  xatoligi 
  
 
            bo‘lsa,  o‘lchanayotgan  kuchlanish   
 
         bo‘lganda 
o‘zgartgichning shu hadi kiritadigan nisbiy xatoligi aniqlansin. 
Yechish:  Analog  raqamli  o‘zgartgichning  umumiy  nisbiy  xatoligi 
quyidagicha ainqlanadi: 
   
  
 
 
 
        
  
  
 
 
        
  
 
 
 
        
 
     
    
        
      
   
         
 
      
   
                                     
7.2-masala.  Modeli  DT-830V  bo‘lgan  multimetrning  0÷1000  diapazonida 
tarmoq  kuchlanishi  o‘lchanganda  228  V  ni  ko‘rsatdi.  Agar  o‘lchash  asbobining 
            va            bo‘lsa  nisbiy  xatoligining  eng  katta  chegaraviy  qiymati 
aniqlansin. 
Yechish: Raqamli multmetrlarni eng katta nisbiy xatoliklari quyidagi formula 
orqali aniqlanadi: 
      [      
 
 
 
    ]      
bunda с va d – o‘lchash asboblar texnik xujjatlarida keltiriladigan o‘zgarmas 
koeffitsiyentlari; 
 
 
  –  foydalanilayotgan  o‘lchash  diapazonining  chegaraviy 
qiymati; 
  – o‘lchangan qiymat. 
      [             
    
   
    ]             
7.3-masala.  Kattaligi  83  kOm  bo‘lgan  rezistor  qarshiligini  o‘lchash  raqamli 
multimetrning  ikkita  diapazonida  bajariladi.  Birinchi  o‘lchash  diapazonining 
chegaraviy  qiymati 
 
  
           va  shu  diapazonda  texnik  ma’lumotlari 
 
 
          
 
       ga  teng  va  multimetr  83.22  raqamni  ko‘rsatdi.  Ikkinchi 
o‘lchash  diapazonida 
 
  
           va  shu  diapazonda  texnik  ma’lumotlari 

---

109 
 
 
 
          
 
        ga  teng  va  multimetr  83.23  raqamni  ko‘rsatdi. 
O‘lchashlardagi nisbiy xatoliklar aniqlansin.
90
 
Yechish: Birinchi diapazondagi o‘lchashning nisbiy xatoligi: 
 
 
    [ 
 
   
 
 
 
  
 
 
 
  
    ]     [              
   
     
    ]            
Ikkinchi diapazondagi o‘lchashning nisbiy xatoligi: 
 
 
    [ 
 
   
 
 
 
  
 
 
 
  
    ]     [               
   
     
    ]          
Demak,  o‘lchanayotgan  qarshilik  qiymatiga  yaqin  bo‘lgan  diapazonda 
o‘lchash lozim ekan.