Metrologiya va elektr

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

10 
 
1-bob. Metrologiya asoslari va elektr o‘lchash zanjirlarining elementlari 
 
§1.1. Asosiy metrologik tushunchalar 
O‘lchash  –  fizik  kattaliklar  qiymatini  maxsus  texnik  vositalar  yordamida 
tajriba yo‘li bilan aniqlashdir. 
O‘lchash jarayonini bajarish uchun – o‘lchanayotgan kattalikni o‘lchov birligi 
bilan  solishtirish  lozim.  O‘lchov  –  bu  o‘lchash  vositasi  bo‘lib,  belgilangan  fizik 
kattalikni qaytarishga xizmat qiladi. 
O‘lchashlarda  nafaqat  o‘lchovlar,  balki  o‘lchash  asboblari  ham  qo‘llaniladi. 
O‘lchash asboblarida o‘lchanayotgan kattalikni o‘lchash birligi bilan solishtiriladi. 
O‘lchash  asbobi  –  o‘lchash  axborotini  kuzatuvchi  bevosita  qabul  qilish 
imkoniyatini yaratib beruvchi asbobdir. 
Elektr  o‘lchash  asboblari  ikkita  guruhga  bo‘linadi:  bevosita  baholash 
asboblari va solishtirish asboblari. 
Aniqlik  sinfi  –  o‘lchash  asbobini  mumkin  bo‘lgan  chegaralangan  asosiy 
xatoligini  belgilangan  normaga  muvofiqlashtiradigan  umumlashgan  metrologik 
xarakteristikadir. 
O’zbekiston  Respublikasi  milliy  standarti  (O’zRST)  bo‘yicha  aniqlik  sinfi 
quyidagi  qatordan  belgilanadigan  musbat  sondir: 
      
 
          
 
        
 
       
  
 
        
 
        
 
        
 
                  va hakazo).
1
 
Bevosita  baholash  asboblari  (ampermetrlar,  voltmetrlar,  ommetrlar, 
vattmetrlar  va  h.k.)  o‘lchanayotgan  kattalik  raqamli  qiymatini  topishga  imkon 
beradi. 
Solishtirish  asboblari  (ko‘priklar,  kompensatorlar)  o‘lchanayotgan  kattalikni 
o‘lchov  bilan  solishtirishga  imkon  beradi  va  ular  yordamida  yuqori  aniqlikdagi 
o‘lchashlar amalga oshiriladi. 
O‘lchash  asbobining  ko‘rsatishi  –  o‘lchanayotgan  kattalikni  hisoblagich  va 
o‘lchash  o‘zgartirgich  (misol  uchun,  bo‘linma  bahosini  e’tiborga  olib)  orqali 
                                                      
1
 Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor - New Delhi: India, 2009. (1-adabiyot, 8-bet) 

---

11 
 
olingan  qiymatidir.  O‘lchash  natijasi  –  o‘lchash  asbobining  hisoblagich  qurilmasi 
yordamida olingan son.