Метрология

«Стандартлаштириш объекти» тушунчасини кенг маънода ифодалаш учун
«маҳсулот, жараѐн, хизмат» иборалари қабул қилинган бўлиб, буни ҳар қандай материалга, таркибий қисмларга, асбоб – ускуналарга, тизимларга, уларни
мослигига, қонун – қоидасига, иш олиб бориш услубига, вазифасига, усулига ѐки фаолиятига тенг даражада дахлдор деб тушунмоқ лозим.
Стандартлаштириш ҳар қандай объектнинг муайян жихатлари (хусусиятлари) билан чекланиши мумкин. Масалан, оѐқ кийимга нисбатан ѐндашиладиган бўлса, унинг катта - кичиклиги ва пишиклигини алоҳида стандартлаштириш мумкин.
Стандартлаштириш объекти сифатида хизмат - ҳалқка хизмат қилишни (хизмат шартлари қўшиб) ва корхона ҳамда ташкилотлар учун ишлаб чиқариш хизматини ўз ичига олади. Стандартлаштиришнинг бошқа объектлари фаолиятининг бириктирилган сохаларида Ўзбекистон Республикаси Табиатни мухофаза қилиш Давлат қўмитаси, Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси ҳамда Согликни сақлаш Вазирлиги томонидан белгиланади.
Одатда халқаро, минтакавий, миллий стандартлаштириш идоралари
мавжуд.
Халқаро стандартлаштириш фаолиятида барча мамлакатларнинг тегишли идоралари эркин ҳолда иштирок этиши мумкин.
Минтақавий стандартлаштириш деганда дунѐ микѐсида биргина
жўғрофий ѐки иқтисодий минтакасига қарашли мамлакатларнинг тегишли идоралари учун эркин ҳолда иштирок этишлари мумкин бўлган стандартлаштириш тушунилади.
Миллий стандартлаштириш – бу муайян бир мамлакат доирасига утказиладиган стандартлаштириш тушунилади.
Стандартлаштириш ҳар хил фаолият турлари ва унинг натижаларига дахлдор қоидалар, умумий қонун - қоидалар ѐки тавсифларни ўзида камраб олган меъѐрий ҳужжат ҳисобланади.
«Меъѐрий ҳужжат» атамаси стандартлар, техникавий шартлар, шунингдек умумий кўрсатмалар, йурикномалар ва қоидалар тушунчасини ҳам ўз ичига камраб олади.
Стандартлаштириш мақсадлари кўп киррали бўлиб, улар асосан қуйидагилардан иборат: (ҳар хилликни бошқариш), қўлланишлилик, мослашувчанлик, соғлиқни сақлаш, ҳавфсизликни таъминлаш, ташқи - муҳитни асраш, маҳсулотни химоялаш, ўзаро тушунишликка эришиш, савдодаги иқтисодий кўрсаткичларни яхшилаш ва бошқалар. Бир мақсаднинг амалга ошишида бир вақтда бошқа мақсадларнинг ҳам амалга ошиши мумкин.
Стандартлаштиришда маҳсулотнинг вазифасига мувофиқлиги деганда белгиланган шароитларда муайян вазифаларини буюм, жараѐн ѐки хизматлар томонидан бажариш кобилияти тушунилади.
Мослашувчанлик эса, маълум шароитларда белгиланган талабларни бажариш учун номакбул таъсир кўрсатмасдан маҳсулот, жараѐн ѐки хизматларни биргаликда кулланишига яроқлилиги деб тушунилади.
Ўзаро алмашувчанлик – бир хил талабларни бажариш мақсадида бир буюм, жараѐн, хизматдан фойдаланиш ўрнига бошқа бир буюм, жараѐн, хизматнинг яроқлилигидан иборат.
Ҳар хилликни бошқариш (унификатлаштириш ѐки бирхиллаштириш) деб, муайян эҳтиѐжини кондириш учун зарур бўлган энг мақбул ўлчамларини ѐки маҳсулот, жараѐн ва хизмат турларини танлашга айтилади.

4.