“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Nazorat savollari: 
1. Standartlashtirish bo‗yicha texnikaviy qo‗mitalar nima bilan shug‗ullanadi? 
2. ISOning qoshida texnikaviy qo‗mita, quyi qo‗mita va ishchi guruhlar faoliyat ko‗rsatadi? 
3. Halqaro tashkilotlarda TQ ishi kim tomonidan olib boriladi? 
4. O‗zbkistonda TQlarning standartlashtirish bo‗yicha ishlarini kim muvofiqlashtiradi? 
Respublikada xalqaro, davlatlararo, mintaqaviy standartlarni va xorijiy mamlakatlarning 
standartlarini qabul qilish va qo‗llash tartibi
to‗g ‗risida.
Ishning maqsadi:
Mustaqil davlatlar hamdo‗stligi mamlakatlari hukumatlari rahbarlari 1992 yil 3 
martda 
Minsk 
shahrida 
imzo- 
lagan «Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish 
sohalarida kelishilgan siyosatni olib borish bo‗yicha Kelishuv»ga ko‗ra, milliy idoralar faoliyatini 
muvofiq- lashtirish, davlatlar o‗rtasidagi savdo munosabatlarida texnik to‗siqlarni bartaraf etish 
maqsadida, standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish bo‗yicha Davlatlararo kengash 
(Davlatlararo kengash) tashkil etildi. O‗zbekiston Hukumati tomonidan ham ushbu Kelishuv imzo- 
langan va unga ko‗ra «O‗zstandart» agentligi Davlatlararo kengash a‘zosi bo‗lib, uning 
yig‗ilishlarida agentlik rah- bariyati hal qiluv ovozi bilan qatnashadi.
 
Bu o‗z navbatida, MDH a‘zolari milliy idoralarining imkoniyatlarini birlashtirish, mavjud 
MHlardan birga- likda foydalanish hamda standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish 
sohalarida yagona texnik siyosatni amalga oshirish imkoniyatini yaratdi. 
Davlatlararo kengashga MDH xududida standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish 
sohalarida muvofiqlashtiruvchi idora sifatida: 
yagona me‘yoriy baza bo‗lgan davlatlararo standartlar, klassifiqatorlar va boshqa MHni qo‗llash 
va rivojlanirish; 
yagona etalon bazasini va o‗lchovlar birliligini ta‘min- lash tizimini shakllantirish, xususan, 
davlatlararo vaqt va chastota xizmatini, modda va materiallar xususiyatining standart ma‘lumot 
bazasini shakllantirish; 
mahsulotlar va xizmatlarni sinovi va sertifikatlashtirish natijalarini o‗zaro tan olinishini 
ta‘minlash kjlatilgan. 
Davlatlararo kengashi faoliyati yo‗nalishiga tegishli bo‗lgan masalalarda milliy idoralar va 
hukumatlar tomoni- dan qabul qilinadigan kelishuvlar tashkilot faoliyatining huquqiy asosini tashkil 
etadi. Hukumat rahbarlari darajasida 6ta va milliy idoralar rahbarlari darajasida 6ta hukumatlararo 
kelishuvlar qabul qilingan. 

---

246 
MDH
 
mamlakatlarida texnik qonunchilikni o‗zaro muvofiqlashtirish maqsadida, Davlatlararo 
kengash 
tomonidan 
«Standartlashtirish 
to‗g‗risida»gi, 
«O‗lchashlar 
birliligini 
ta‘minlash 
to‗g‗risida»gi model qonunlar ishlab chiqilgan. 
A‘zo davlatlar takliflari asosida standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohalarida 
bir va bir necha yillik dasturlar ishlab chiqilgan va amalga oshirilgan. Masalan, 2000—2005 
yillarga mo‗ljallangan o‗zaro yetkazib beriladigan mahsulotlarni ishlab chiqarishda mehnat 
xavfsizligi va hamoyasi sohasida standartlarni ishlab chi- qish bo‗yicha davlatlararo dastur ishlab 
chiqilgan va amalga oshirilgan. Bunday dasturlarni ishlab chiqarishdan maqsad nafaqat MDH 
mamlakatlari xududida moslilikni ta‘minlash, balki ishlab chiqarilayotgan davlatlararo MHlarni 
halqaro MH bilan moslashtirish. 1995 yildan beri ishlab chiqarilayotgan va joriy etilayotgan 
davlatlararo standart (GOST)lar asosan halqaro (regional) standartlar (ISO, MEK, yevro 
standartlari)ga asoslangandir. Shunga ko‗ra, hozirda mavjud GOSTlarning 40%dan ziyodi halqaro 
dara- jada uyg‗o‗nlashtirilgan standartlar hisoblanadi. 
Davlatlararo kengash halqaro (ISO, MEK) va regional (SEN) standartlashtirish tashkilotlari 
tomonidan stan- dartlashtirish bo‗yicha regional tashkilot sifatida tan olingan. ISOda qabul qilingan 
qoidalarga ko‗ra, Davlatlararo kengashga «Standartlashtirish, metrologiya va ser- tifikatlashtirish 
bo‗yicha Yevroosiyo tashkiloti (EASC)» nomi berilgan. Halqaro tashkilotlar bilan Davlatlararo 
kengash o‗rtasida o‗zaro hamkorlik kelishuvlari imzolangan. Bu kelishuvlar halqaro standartlarni 
davlatlararo standartlar sifatida qabul qilish huuquqini beradi. 
Hozirda davlatlararo standartlar fondida 20000ga yaqin MH mavjud va ularning 40% 1992 
yildan so‗ng ishlab chi- qilgan. 
Davlatlararo kengash doirasida standartlashtirish ish- larini olib borish nafaqat MDH 
mamlakatlari hududida, balki halqaro darajada savdodagi texnik to‗siqlarni bar- taraf etishga xizmat 
qiladi. 
1992 yilda Davlatlararo kengashning yig‗ilish Toshkent shahrida bo‗lib o‗tgan va bir necha 
xujjatlar qabul qilingan. O‗zbekiston kengashning ikki TQsini olib boradi. Bular, paxta va ipak 
xomashyosi mahsulotlari bo‗yicha TQlardir. O‗zbekiston xududida deyarli barcha davlatlararo MH 
amal qiladi.