“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Reja: 
 
1.
 
Umumiy ma‘lumotlar; 
2.
 
O‘lchash xatoliklari klassifikatsiyasi; 
3.
 
Absolyut, nisbiy va keltirilgan o‘lchash xatoliklari; 
4.
 
Muntazam tasodifiy va qo‘pol xatoliklar; 
5.
 
O‘lchash aniqligini baholash 
6.
 
O‘lchashda hosil bo‘ladigan xatoliklarni hisobga olish; 
7.
 
O‘lchash vositalarining aniqlik klassi; 
8.
 
O‘lchash vositalarini tanlash. 
 
 
Tayanch so‘z va iboralar:
metrologik xarakteristika, o‘lchash turari, o‘lchash turlarining 
klassifikatsiyasi, o‘lchash usullarining tasnifi,
 
Umumiy ma‘lumotlar 
5-Mavzu. O‘lchash xatoliklari. 

---

30 
O‘lchash xatoliklari turli sabablarga kura turlicha ko‘rinishda namoyon bo‘ladi. Bu 
sabablar qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 

o‘lchash asbobining namunammalligi tufayli xosil bo‘ladigan xatolik; 

o‘lchash usuli xatoligi; 

tashqi muxitning parametrlari uzgarishi tufayli xosil bo‘lgan xatolik (harorat, namlik, atmosfera 
bosimi va x.); 

operatorning malakasi va xolatiga bog‘liq bo‘lgan sababalar natijasida xosil bo‘lgan xatolik; 

tashqi mexaniq kuchlar (vibratsiya, silkinish, zarba va x.) ta‘sirida xosil bo‘ladigan xatolik va x. 
1.
 
O‘lchash xatoliklarning klassifikatsiyasi 
O‘lchash xatoliklari u yoki bu xususiyatiga kura quyidagi keltirilgan turlarga bulinadi. 
I.
O‘lchash xatoliklarini ifodalanish usuliga kura: 

absolyut (mutlok) xatolik; 

nisbiy xatolik. 
II.
O‘lchash sharoitilariga kura: 

statik xatoliklar; 

dinamik xatoliklar; 
III.
Kelib chiqish sababi (sharoiti)ga ko‘ra: 

o‘lchash asbobi uchun belgilangan normal sharoitlarda xosil bo‘ladigan o‘lchash 
xatoliklar; 

qo‘shimcha xatoliklar (normal sharoitdan chetga chiqilganda yuz beradigan xatoliklar). 
Normal sharoit deganda xavo (atrof-muxit) harorati 20
°C

2
°C
(20
°C

5
°C
), xavo namligi 
65%

15%, atmosfera bosimi 750 

25 mm s.u. (101,325 

3,3 kPa), ta‘minlash kuchlanishi 
namunadan 

2% uzgarishi mumkin bo‘lgan sharoitga tushuniladi.