“Метрология асослари ” фанидан амалий машғулотлар учун электрон ўқув-услубий қўлланма

3
. Ишни бажариш тартиби
 
 
1. 
Валикнинг узунлигини (L ваD) штангциркул ёрдамида антқлаб
ўлчашларни бир неча маротаба амалга оширинг 
2. 
Хар бир олинган натижаларни 1.1 жадвалнинг биринчи қаторига қайд 
қилинг 
3. 
Жадвалнинг қолган қисмини келтирилган формулалар асосида 
тўлдиринг
4. 
Ўлчанаётган катталикнинг хақиқий қийматини аниқланг 
5. 
Олинган натижалар ва катталикнинг хақиқий қийматни қайси 
формулалар ёрдамида топганингизни ёзма равишда баён этинг. 
1.1жадвал 
Ўлчанаётганкатталикн
ингқийматиммХ
i 
Ўлчашдан олинган натижа мм 
Ўрта 
арифметик 
қийматХ� мм 
Х�=
∑ Х𝔦𝔦
𝓃𝓃
Х
i
-
Х� 
(Хi − Х�)
2
мкм 
Катталикнинг 
дисперцияси 
∑ = ∑ (𝑋𝑋𝑎𝑎 − 𝑋𝑋)
���
𝑎𝑎
𝑎𝑎=1
2 
 
Ўртача 
хатоликнинг 
квадрат 
қиймати 
𝜎𝜎мкм𝜎𝜎 = �
∑
(𝑋𝑋 𝑎𝑎−𝑋𝑋�)2
𝑎𝑎
𝑎𝑎=1
𝑎𝑎
 
Ўртача квадрат оғиш 
S=
±
3𝜎𝜎
√𝑎𝑎
Хақиқий 
қиймат
Хқий=𝜎𝜎 ± 𝑆𝑆 

---

Назорат саволлари
 
1. 
Нимасабабданхақикийқийматнианиқлашда ўлчашларсонимухим? 
2. 
Ўртача арифметик қиймат қайси формулага асосан топилади? 
3. 
Ўртача квадратик оғиш қайси формулага биноан топилади? 
4. 
Тасодифий катталикларнинг эҳтимоллигини қандай тақсимланиш 
функцияларини биласиз? 
5. 
Тақсимланишнинг сонли характеристикалари деганда нимани 
тушунасиз? 
6. 
Математик кутилиш нима, дисперсия нима? 
7. 
Тасодифий катталикнинг тарқоқланиши нима ва нимага боғлиқ? 
8. 
Ўртача квадратик ўзгариш (оғиш) нима ва у қандай баҳоланади? 
9. 
Ўлчаш натижаларига қандай ташқи факторлар (омиллар) таъсир этади, 
улар нималардан иборат?