Metralogiya, standartlashtirish va mahsulot sifati menijmenti

OLIY VA O’RTA MAHSUS TA’LIM VAZIRLIGI ANDIJON MASHINASOZLIK INISITUTI AVTOMOBILSOZLIK FAKULTETI “METRALOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA MAHSULOT SIFATI MENIJMENTI” YO’NALISHI 3-KURS 326-19 GURUH TALABASI TOHIROVA SEVARANING “O’LCHASH ASBOBLARINI KONSTRUKSIYALASH” FANIDAN TAYYORLAGAN LABORATORIYA-5
TEKSHIRDI: MADIXANOVA N.
BAJARDI: S. TOHIROVA

5-laboratoriya ishi: Elektr kattaliklarini o’lchash potentsiometrik usuli

• Ishdan maqsad: Potentsiolmetrik usul yordamida elektr kattaliklarni o’lchashin o’rganish.
• Ishni bajarish tartibi:
• 1.Potentsiometriya nima.
• 2.Potentsiomterik usullar yordamida o’lchashni amalga oshirish.

Elektr toki

Elektr toki

Zaryadli zarralarning tartibli oqimi elektr toki deyiladi. Tok – bu zaryadli zarralar oqimi. Tok kuchi deb oʻtkazgichning koʻndalang kesim yuzasidan vaqt birligi ichida oʻtayotgan zaryad miqdoriga aytiladi. Simning koʻndalang kesim yuzasini tasavvur qiling. Simning yuzasiga yaqin turing va oʻtayotgan zaryad zarralarini sanang. Bir sekund ichida nechta zaryad koʻndalang kesim yuzasidan oʻtganini qayd qiling. Biz musbat zaryad harakatlanayotgan yoʻnalishdagi tok kuchining ishorasini musbat deb belgilaymiz.

Kattalik	SI tizimidagi ulchov birligi	Nomlanishi
q	Kl - kulon	zaryad
R	Om – om	qarshilik
U	V – volt	kuchlanish
I	A – amper	Tok kuchi (elektrik tok)

Elektr kattaliklar

Potentsiometrik o’lchash usuli millivolьtmetr yordamida olib boriladigan o’lchashdan ancha afzalair: potentsiometrning ko’rsatishi tashqi zanjir qarshiliklarining o’zgarishiga, asbob temperaturasiga bog’lik emas. Potentsiomegrda termopara erkin uchlari temperaturasining o’zgarishiga avtomatik ravishda tuzatish kiritiladi, shuning uchun o’lchash aniqligi yuqori bo’ladi.

Potentsiometrik o’lchash usuli millivolьtmetr yordamida olib boriladigan o’lchashdan ancha afzalair: potentsiometrning ko’rsatishi tashqi zanjir qarshiliklarining o’zgarishiga, asbob temperaturasiga bog’lik emas. Potentsiomegrda termopara erkin uchlari temperaturasining o’zgarishiga avtomatik ravishda tuzatish kiritiladi, shuning uchun o’lchash aniqligi yuqori bo’ladi.

Potentsiometrik o’lchash usuli o’lchanayotgan termopara TEYuK ni potentsiallar ayirmasi bilan muvozanatlashtirishga asoslangan. Bu potentsiallar ayirmasi kalibrlangan qarshilikda yordamchi tok manbalaridan hosil bo’ladi. Potentsial­lar ayirmasi termopara TEYuK ning teskari ishorali qiymatiga teng.

Bu potentsiallar ayirmasi kalibrlangan qarshilikda yordamchi tok manbalaridan hosil bo’ladi. Potentsial­lar ayirmasi termopara TEYuK ning teskari ishorali qiymatiga teng. Temperatura yoki TEYuK ni o’lchash uchun qo’llaniladigan, qo’l bilan muvozanatlashtiriladigan potentsiometrning printsipial sxemasi quydagi rasmda ko’rsatilgan.

Bu potentsiallar ayirmasi kalibrlangan qarshilikda yordamchi tok manbalaridan hosil bo’ladi. Potentsial­lar ayirmasi termopara TEYuK ning teskari ishorali qiymatiga teng. Temperatura yoki TEYuK ni o’lchash uchun qo’llaniladigan, qo’l bilan muvozanatlashtiriladigan potentsiometrning printsipial sxemasi quydagi rasmda ko’rsatilgan.

Qo’l bilan muvozanatlashtiriladigan potentsiometr sxemasi.