Metodologiyasi

o 'r g a ta d i, 
biroq bu o‘rganuvchi uchun majburiy xususiyatga ega 
emas va tarix bunga majburlamaydi ham . Biroq, kim da-kim ta- 
rixdan o'rganm asa va undan xulosa chiqarm asa, vaqti kelib u xa- 
to qilganini anglashi m um kin.
Tarixdan saboq olish o ‘tm ishga bog‘liq emas, balki konkret 
tarixiy vaziyat va tarixiy sharoitning ehtiyojlariga bog'liqdir. Bun­
da o‘tm ishda sodir bo'lgan va undan tarixiy saboq sifatida xu- 
losalar chiqarilishi m um kin boMgan va ayni vaqtdagi tarixiy holat- 
dagi voqelikning umumiy o ‘xshash xususiyatlari katta aham iyatga 
ega. G.V.Gegelning aytishicha, agar umumiy mutanosiblik mav­
jud bo‘lmasa, o‘tmishga suyanish uchun asos bo'lm aydi2.
Insoniyatning butun o‘tm ishi xush-noxush xotiralardan, kela- 
jak avlodlar yo‘lini yorituvchi, adolatli yo'llarga boshlovchi saboq- 
lardan iborat. U lar yillar o‘tgani sari m azm un-m ohiyatiga ko‘ra 
ezgulik va taraqqiyotga, tinchlik-totuvlikka xizmat qiluvchi m u­
him xulosalarga aylanadi. M illatning kelajagi, jam iyatning taraq ­
qiyotga yuz burishi, m a’naviy-axloqiy darajasi, xalq turm ush tar- 
zining farovonlashuvi, o rzu-um idlarning ro‘yobga chiqishi m ana 
shu saboq va xulosalarni anglash va ularga og'ishmay am al qi- 
lishga bog‘liq.
'2