Metodologiyasi

1 История исторического знания. С. 18.
2 Смоленский Н.И. Теория и методология истории. С. 33.
108

---

Tat
4
it (55—120-yy.) esa — «Men annallarning eng asosiy vazi-
. j . — . HAvrbi ta-71 lQ t!u rn in o v ii7 n ? a K eiisn i vn u ia i n a -
tasi 
M iouw a w* ‘O 
J
--------
- -
q i d a g i
xotiraiarning baqlanishi ham da ularning avlodlarda yuza-
. • , • -------Kr,‘i m n Vior rtonstav illa tla r o a n a r c h i n o ‘v ili4 h i
ga м-»».»*»* ..................
-
<* 
-
deb hisoblayman*, - degan so‘zlarni yozib qoldirgan edi. Tatsit- 
ning fikricha o‘tm ish haqidagi haqiqat kelajakdagi yaxshi fazilat- 
larga 
0
‘rgatadi1.
Tarix fanining ijtimoiy funksiyalari haqida zamonaviy qarash- 
larning mohiyati qanday? Tarix saboqlari nim a va uni qanday 
anglash mum kin?
Eng avvalo aytish kerakki, tarix «hayot murabbiyi* sifatida 
o 'r g a ta d i, 
biroq bu o‘rganuvchi uchun majburiy xususiyatga ega 
emas va tarix bunga majburlamaydi ham . Biroq, kim da-kim ta- 
rixdan o'rganm asa va undan xulosa chiqarm asa, vaqti kelib u xa- 
to qilganini anglashi m um kin.
Tarixdan saboq olish o ‘tm ishga bog‘liq emas, balki konkret 
tarixiy vaziyat va tarixiy sharoitning ehtiyojlariga bog'liqdir. Bun­
da o‘tm ishda sodir bo'lgan va undan tarixiy saboq sifatida xu- 
losalar chiqarilishi m um kin boMgan va ayni vaqtdagi tarixiy holat- 
dagi voqelikning umumiy o ‘xshash xususiyatlari katta aham iyatga 
ega. G.V.Gegelning aytishicha, agar umumiy mutanosiblik mav­
jud bo‘lmasa, o‘tmishga suyanish uchun asos bo'lm aydi2.
Insoniyatning butun o‘tm ishi xush-noxush xotiralardan, kela- 
jak avlodlar yo‘lini yorituvchi, adolatli yo'llarga boshlovchi saboq- 
lardan iborat. U lar yillar o‘tgani sari m azm un-m ohiyatiga ko‘ra 
ezgulik va taraqqiyotga, tinchlik-totuvlikka xizmat qiluvchi m u­
him xulosalarga aylanadi. M illatning kelajagi, jam iyatning taraq ­
qiyotga yuz burishi, m a’naviy-axloqiy darajasi, xalq turm ush tar- 
zining farovonlashuvi, o rzu-um idlarning ro‘yobga chiqishi m ana 
shu saboq va xulosalarni anglash va ularga og'ishmay am al qi- 
lishga bog‘liq.
'2