Metodologiyasi

k am
mazmunli bilim dan ko'proq m azm unli bilimga harakatini 
b ild ir a d i.
Interpretatsiya - sharhlash, izohlash, tushuntirib berish, tal-
4
>n qilish, ochish.
129

---

M arksizm — tarixiy-falsafiy yo'nalish sifatida XIX a s rn in g ] 
ikkinchi yarm ida Yevropada shakilandi. M arksizm yo‘nalishi- 
ning asoschilari germ aniyalik K .M arks (1818-1883) va F.Engels 
(1820—1895) hisoblanadi. U lar tarixiy m aterializm g‘oyasini asos- 
lab, barcha tarixiy jarayonlarning asosini ishlab chiqarish muno- 
sabatlari tashkil etadi m azm unidagi o ‘z fikrlarini ilgari surdilar. 
M arksistlar (marksizm tarafdorlari)ning qarashlariga ko‘ra jahon- 
ning um um iy tarixi bu iqtisodiy va siyosiy hokimiyat (hukmron 
lik) uchun kurash jarayonidan iborat, bunda sinfiy kurash tari­
xiy jarayonlarning harakatlantiruvchi kuchi va iqtisodiy munosa- 
batlar jam iyat taraqqiyoti ning asosiy om ili sifatida birinchi o‘rin- 
ga qo‘yiladi. XX asrning 80-yillari oxirlariga kelib bu qarashdan 
voz kechildi.
Pozitiv — tajribaga, faktlarga asoslangan.
Polisemantizm - ko‘p m a’nolilik.
Postm odernistlar - tadqiqot obyektini subyektdan, dalillarni 
uydirm adan alohida ajratm aydilar va obyektiv haqiqatga erishish- 
ni shubha ostiga qo‘yadilar.
Relyativizm - relyativistik - Relyativistik yondashuv (relyati- 
vistlar) voqelikni obyektiv ravishda bilish m um kinligini inkor 
etadigan metodologik g‘oya, unga nisbiylik asosida yondashish 
tarafdorlari.
Sistem a - muayyan tarzda o ‘zaro bog‘langan va bir qadar 
yaxlitlikni tashkil etadigan elem entlar majmuyi. Tarm oq, sho- 
xobcha, birlik, butunlik tashkil etuvchi narsalar majmuyi. Ta­
rix fanida um um iy yaxlit tarixiy jarayonlarning tarkibini tashkil 
etuvchi tarixiy jarayonlar, voqealar, hodisalar majmuyi.
Subyektivlik — falsafa fanida tashqi, m oddiy dunyo mavjudli- 
gini inkor etib, ular faqat odam larning ongidagina mavjud deb 
qaraydigan falsafiy oqim ; tarix fanida esa tarixiy voqelik va ta­
rixiy jarayonlarga, ularning tadqiqi va talqini jarayonida xolis 
(obyektiv) bo‘lm agan, o‘z mansubligi va dunyoqarashi jihatidan 
kelib chiqqan holdagi ilmiy bo‘lm agan yondashish.
130

---