Metodologiyasi

h o d is a l a r n in g
sodir bo‘lishi bosqichlaridagi o‘zaro aloqadorlik. 
b ir h o d is a y o k i 
jarayonning ikkinchi hodisa yoki jarayo nn in g ke­
lib c h iq is h id a g i 
ta ’sirini o'rganish va aniqlash, barcha hodisalar va 
j a r a y o n la r n i 
o ‘rganishda ularga tarixiylik nuqtayi nazaridan ke­
lib c h iq q a n h o ld a
yondashish, hodisalar o'rtasidagi aloqadorlik- 
n i a n iq la s h d a
jarayonlarning tarixiy aham iyatini ko'rsatib berish 
m a s a la la r in i 
ko‘rsatib o 'tish m um kin. Bu hozirgi tarixiylik ta ­
m o y ili 
va uslublarining asosiy m azm unini tashkil etadi.
Tizimlilik 
tamoyili 
- XX asrga kelib barcha fanlar tadqiqotlari- 
da tizim lilik uslubidan foydalanish asosiy o‘rin tutib bora bosh- 
ladi, bunda tadqiqot obyektiga sababiylik va kelib chiqishidagi 
ham da vazifaviy aloqadorligi xususiyatlaridan kelib chiqqan holda 
m urakkab tuzilm ali tizim sifatida qaraldi. M .A.Barg tom onidan 
fanga tizim lar (sistem alar) va tuzilishilar (strukturalar), tizim lar 
tarkiblari (podsistem a) haqidagi tu shunchalar kiritildi. Tuzilish
— bir tizim n i tashkil etuvchi hodisalar aloqadorligi va ularni bir 
tartibga solish shakllari bo'lib, u tarixchi e ’tiboridan yashirin hol­
da bo'ladi. Shu o 'rin d a m azkur tarixchi to m o n id an «tuzilishi va 
jarayon* tushunchasi ham ilgari suriladi, bunda tuzilish o'zgar- 
mas va barqarorlik holat sifatida, jarayon esa o'zgaruvchan va be- 
qaror, doim iy harakatdagi holat va u lar bir-birini to 'ld irib kela- 
di, deb ko'rsatiladi.
179

---

TARIX FANI METODOLOGIYASIDA ASOSIY FALSAFIY
YONDASHUVLAR VA TARIXIY TADQIQOT USLUBLARI
Tarix falsafasi haqida tushuncha. Tarixni bilishning avtonom