Metodologiyasi

Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. 3 0 - 3
1
-bb.

---

miy m asalalarda ham , tarixiy voqea-hodisalarga, o'z zam ondosh- 
lariga b a h o berishda h am o'ta x o lislik
va haqqomylik bilan fikr 
yuritgan. Shu bois ham u hayotda ko‘p aziyatlar chekkan, hatto 
u m rining oxirida turm ush qiyinchiliklariga duchor bo'lgan, am ­
mo har qanday og‘ir sharoitga qaram asdan, e’tiqodidan qaytma- 
gani uning o'z m a’naviy ideallariga naqadar sodiq bo'lganidan 
dalolat b erad i1.* 
I
Abu Rayhon Beruniy asarlari orasida «Osor ul-boqiya* asa- 
ri alohida m uhim aham iyat kasb etib, asarda qadimgi O 'rta Osi­
yo, Yunon, Eron, H ind, nasroniy, yahudiy va boshqa xalqlar- 
ning islomiyatgacha bo'lgan tarixi, urf-odatlari, bayram lari va 
asosan vaqtni hisoblash taqvim-xronologiya to'g'risida mukam- 
mal m a’lum ot berilgan. Beruniyning Xorazm tarixiga oid asa- 
ri yuqorida zikr etilgan nom dan tashqari, yana «Tarixi Xorazm* 
va «M ashohiri Xorazm* («Xorazmning m ashhur kishilari*) nom- 
lari bilan ham m ashhur bo'lib, uning ayrim lavhalari - parcha- 
lari Abulfazl Bayhaqiyning 1056-yili yozib tam om langan «Tarixi 
Bayhaq* va Yoqut H am aviyning «M o'jam ul-buldon* asarlari- 
da saqlanib qolgan. B eruniyning «Kitob fi axborot al-mubayyizot 
val-karom ita* («Oq kiyim lilar va karm atlarning xabarlari haqida 
kitob*) asari ham tarix ilm i uchun alohida qiymatga ega. Unda 
o'sha zam onlarda O 'rta Osiyoda keng tarqalgan ijtimoiy harakat
— karm atlar harakati haqida diqqatga sazovor m a’lum otlar bor.
Shuni alohida aytib o 'tish kerakki, Sharqda tarixga qiziqish, 
insoniyat tarixiy taraqqiyoti bosqichlarini o'rganish keng taraq- 
qiy etgan. Bu borada yuqorida aytib o'tilganidek nafaqat tari­
xiy m azm undagi, balki bir asarning o'zida bir necha sohalar ha­
qidagi, ya’ni tarixiy, falsafiy, tarixiy-falsafiy va tarixiy-badiiy 
m azm undagi ko'plab fikrlarni o'z ichiga olgan, ularning tahli-
li, tavsifi va sharhlari berib o'tilgan ko'plab nodir asarlar yaratil­
gan. U lar jum lasiga Abu Ja ’far Tabariyning (839-923-yy.) «Ta­
rixi Tabariy*, «Tarixi ar-rusul va va-l-muluk* (Payg'am barlar va
1