Metodologiyasi

hatlariga ham e ’tibor qaratilm oqda. Biroq shun i alohida ta’kid­
lab o ‘tish lo z im k i, tarixch i va y o zu v ch in i bir jih a t d o im o ajratib
turadi, ya’ni yozu vch i esa o ‘z in in g xayoliy fikrlaridan va to'qim a
obrazlaridan foyd alan ish i m u m k in bo'lgan holda, tarixchi faoli­
yati jarayonida to'q im a, uydirm a, xayoliy fikrlarni berishga haq-
qi y o ‘q.
Tarix va sem iotika. Tarix fanidagi sem iotik yondashuvlar X X
asrnin g 70-yillarid a yuzaga keldi.
S em iotik a — belgilar haqidagi fandir. Sem iotik a (yoki sem i-
ologiya) qadim gi yu n on tilida belgi, alom at, nishona m a’nolarini
bildirib, belgilar va belgilar tiz im in in g xususiyatlarini (tabiiy va
su n ’iy tillarni) o'rganadigan fanni anglatadi.
Y .M .L o tm a n n in g fikricha, sem iotik a tushunchasi ostida m u-
om ala va m uloq ot jarayonida qo'llanilad igan kom m unikativ
tizim la r va belgilar haqidagi fan tu sh u n ilad i1.
Sem iotik a belgilar tizim id a belgilarni o'rgan ishning uchta
nuqtayi nazarin i ko‘rsatadi:
1. Sintaksis (sintaktika) — interpretatsiyadan qat’i nazar belgi­
lar tiz im in in g ich k i xususiyatlarini o'rganadi.
2. Sem antika - b elgilarn ing m unosabatlarini alohida belgilab
berish m asalalarini o'rganadi.
3.Pragm atika - b elgilarn ing «adresat* bilan o'zaro bog'liqli-
g in i, ya’ni belgilardan foydalanish jarayonida interpretator uchun
foydali bo'lgan interpretatsiya m asalalarini o'rganadi.
B elgilarni aynan belgi h olicha ham qabul qilish m u m k in , ham
kom m u nik atsiya (m u om ala q ilish , aloqaga kirishi, aloqa vosita­
si) tiz im i sifatida ham qabul qilish m u m k in . Bu yerda belgilar
1 Л отман Ю .М . Культура и взрыв. - М ., 1992.