Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

Tayanch tushunchalar: m odellashtirish, m atem atik m od ellash ­
tirish , im itatsion m o d el, aks ettiruvchi m odel, o lc h a m li m odel,
m atem atik uslublar.
M avzuni m ustahkam lash uchun savollar:
1. M atem atik uslublar haqida tushunchan gizni sharhlab bering.
2. M atem atik uslublardan om m aviy ja rayon lam in g rivojla-
nish id a qonuniyatlarni va an ’analarni aniqlashda qanday foyda-
lanish m um kin?
3. M atem atik m odellashtirish nim a?
4. M o d ella sh tirish n in g aks ettiruvchi - (m ezo n li) o ‘lch am -
li sh ak li nim a?
5. M o d ella sh tirish n in g im itatsion shakli nim a?
M avzuga aloqador so'zlarning izohli lug‘ati:
D ispersiya - y o y ilish , ajralish, b o iin is h , parchalanish. Tarix
fanida tarixiy ja ra y o n la m in g tarkibiy qism larga ajratib o ‘rganish.
K orrelyatsion - o'zaro bog'liqlik , bog'lan gan lik , m unosabat-
dorlik; tarix fanida voqealarn ing o ‘zaro b og‘liqligi, o ‘zaro m u n o ­
sabatda b o ‘lganligi.
M odellashtirish — tarixiy hodisalarning shartli ravishdagi an -
d o z a sin i, sh a k lin i, h ola tin i tu zish , shakllantirish.
Tarixda m atem atik uslublar - m atem atikalashtirish (m atem a-
tizatsiya) va kom pyuterlashtirish (kom pyuterizatsiya) ilm iy-tex-
nikaviy taraqqiyotning asosiy yo‘nalishlaridir. M atem atik uslub­
lardan tarix fani tadqiqotlarida foydalanish haqida m axsus asarlar
ham yozilg a n (М .К ов ал ь ч ен к о . К ол и ч еств ен н ы е м етоды в
и стор и ч еск ом и ссл едо в а н и и . — М ., 1984; М атем атические
м одели и сто р и ч еск и х п ротестов . - М ., 1998). M atem atik
uslublar tarixiy jarayonlaridagi qonuniyat va a n ’analarni aniqlash
va o'rganish va xulosalar chiqarishga yordam beradi (m asalan,