Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1


Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. 4 2 -4 3 -b b


bet61/269
Sana14.07.2022
Hajmi
#798689
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   269
Bog'liq
Tarix fani metodologiyasi

Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. 4 2 -4 3 -b b .
80


^H ch oh lar tarixi), Abu BakrM uham m ad Ja’far an Narshaxiy to ­
monidan yozilgan va tarixi asarlari orasida nodir asar sanalgan 
«Tahqiq al viloyat* (V iloyatlarning tadqiqotlari), «Tarixi Buxoro» 
(Buxoro tarixi), «Axbor al-Buxoro* (Buxoro haqida xabarlar) ka­
bi asarlarni ham ko'rsatib o ‘tish m um kinki, ularda tarixiy vo- 
qealarning tahlili, sharhlari, tavsifi, hodisalarning falsafiy-man- 
tiqiy ifodalari o‘z aksini topgan.
Abu M uham m ad al Kufiyning (X asr) «Futuxi ibn A’sam*, 
arab tarixchisi va geografi, faylasufi Abu A hm ad ibn M uham m ad 
ibn Mushkuya (X asr-1 0 3 0 -у.) Abu Ali Miskovayxning «Adab al 
arab va-l-furs* (Arab va forslarning odob qoidalari), olti kitob- 
dan iborat bo‘lgan «Tahsil al axloq* kabi asarlarida insoniyat yax- 
lit o'tm ishining taraqqiyot om illari, ayrim xalqlarning a n ’analari, 
turm ush tarzi va hayot tajribalari aks ettirilgan bo‘lsa, olti jilddan 
iborat «Kitob tajorib ul-ulum* («Xalqlarning tajribalari haqida» 
nomli asarida m usulm on m am lakatlarining qadim zam onlardan 
983-yilgacha tarixi yoritib berilgan. M uham m ad Muso al-X oraz- 
miy (V III asr ikkinchi y a rm i-IX asr o ‘rtalari, Xorazm) «Kitob 
at-tarix», («Tarix kitobi*) 0 ‘rta Osiyoda yozilgan dastlabki tarix 
kitoblaridan biri bo'lsa, uning «Kitob al-surat al-arz* («Yer tas- 
viri kitobi) asarida 0 ‘rta Osiyo va unga yaqin joylashgan xalqlar, 
Kaspiy dengizi, Xorazm (Orol) dengizi va shu kabi geografik 
hududlar va joylarning ta’rif — tavsifi keltirib o ‘tilgan. A bulhasan 
Ali ibn M uham m ad M adoiniy (IX asr, A rabiston)ning «Kitob 
al mag'oziy* («Urushlar (tarixi) haqidagi kitob*), «Tarix al-bul- 
don* («M amlakatlar tarixi») kabi ikki yuzdan ortiq asar yaratgan 
bo'lib, bu asarlarning aksariyatida ilk o‘rta asrlarda m usulm on 
mamlakatlari va ularga tutash hududlardagi asosan siyosiy, har- 
biy, diplomatik tarix masalalalariga katta e’tibor qaratilgan. Yana 
bir arab tarixchisi Abulabbos A hm ad ibn Abu YA’qub ibn Ja’far 
ibn Vahb ibn Vadih al-K otib al-Abbosiy qalamiga mansub o ‘ta 
qimmatli mazmunga ega m anbalar sanalgan «Kitob al-buldon» 
(«Mamlakatlar haqida kitob*) ham da «Tarix* nomi bilan m ash- 
iiir bo lgan asarlar bo'lib, ularda arab xalifaligi tarkibiga kiritil-


gan bir qator m am lakatlar va xalqlar to‘g‘risidagi m a’lumotlar, 
bu m am lakatlarning geografik holati, yirik shaharlar va q al’alari, 
aholisi va uning asosiy m ashg‘uloti, urf-odatlari, ulardan olina- 
digan xirojning um um iy miqdori haqida qim m atli m a’lumotlar 
keltiriladi.
Yuqorida ko‘rsatib o ‘tilgan asarlar qatorida Abubakr A hm ad 
ibn Yaxyo Jabir al-B alazuriyning (IX asr) «Kitob futuh al-bul- 
don* («M am lakatlarning zabt etilishi*), Abu Yusuf Ya’qub ibn 
Ibrohim Kufiyning «Kitob ul-xiroj* («Xiroj solig‘i haqida kitob*), 
Abu Abdulloh M uam m ad al-Xorazm iy (X asr, Xorazm) «Ma- 
fotix ul-ulum* («Ilm larning kalitlari*), Abu M ansur Abdulma- 
lik ibn M uham m ad ibn Ismoil as-Saolibiyning (961—1038-yy., 
N ishopur) «Yatimat ad-dahr* yoki «Yatimat ad -d ah r fi mahosin 
ahl ul-asr* («Asr ahlining fozillari haqida zam onining durdo- 
nasi»), Abu N asr M uham m ad ibn Abdujabbor U tbiyning (961— 
1036-yy. Eron) «Tarixi Yaminiy*, Abulqosim ibn Havqal an-N a- 
sibiy — Ibn H avqalning (976-yilda vafot etgan) «Kitob ul-masolik 
va-l-m am olik* («Yo‘llar va m am lakatlar haqida kitob*) yoki ik­
kinchi qisqacha nom i «Kitob surat al-arz* («Yerning surati*), Abu 
Said Abulhay ibn Z ahhok ibn M ahm ud G ardiziyning (XI asr) 
«Zayn ul-axbor* («Tarixlar ziynati*), Abulfazl M uham m ad ibn al- 
Husayn al-kotib al-B ayhaqiyning (995-1077-yy., Nishopur) «Ta­
rixi M as’udiy* («M as’ud tarixi»), shuningdek, turli mamlakat- 
larda va turlicha davrlarda yashab ijod qilgan va keyingi asrlarda 
yaratilgan Shihobuddin ibn A hm ad ibn Ali M uham m ad Nasa- 
viyning (X III asr, Xorazm) «Siyrat as-sulton Jaloliddin Menk- 
burni* («Sulton Jaloluddin M enkburnining tarjim ai holi»), A’loid- 
din O tam alik ibn Bahouddin M uham m ad al-Juvayniyning (X III 
asr, G ‘arbiy Xuroson). «Tarixi jahonkushoy* («Jahongir (Chingiz- 
xon) tarixi*), R ashididdin Fazlulloh ibn Abulxayr al-Xamadoniy- 
ning (1247—1318-yil 18-iyul) «Jome’ ut-tavorix* («Tarixlar maj- 
muasi*), H am dulloh ibn A bubakr ibn A hm ad ibn N asr Mustavfiy 
Q azviniyning (1281—1350-y., Qazvin) «Tavorixi guzida* («Saylan- 
gan tarix*), N izom uddin Shom iyning m ashhur «Zafarnoma*si,
82



Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   269




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish